Udk 339. 1(075. 8) I. S. Tuxliyev, A. B. Bektemirov, Z. I. Usmanova ‘Turizmda strategik marketing’: O„quv qo„llanma – S.: Samisi, 2010 – 138 b

Rasm 13.1. GKT - global kompyuter tarmoq (bronlash va rezervlash tizimi)
Mutaxassislarning fikriga ko’ra, turizm sohasi rivojlanishiga ta‘sir qiluvchi asosiy omillar quydagilardir: mexmonxona biznesi, transport sayyoxlik agentliklari, turopereyting va global kompyuter tarmoq sistemasida bronlash va rezervlash (GKT). Mehmonxona tadbirkorligi har qanday turmahsulot uchun asos bo’lib xizmat qiladi.
Sayohat yoki har daqiqaning turidan qat‘iy nazar joylashtirish har doim xizmatlar majmuiga kiradi. Inson o’zi shunday, u bir kecha-kunduzda bir marta dam olish, kelgan joyida to’lash imkoniyatiga ega bo’lishi zarur. Turli ko’rinish va xizmatlarning turli darajalariga ega mehmonxona tashkilotlari ko’rsatadigan asosiy xizmatlarlardan iborat. Shu sababli u yoki bu mintaqa, sayohlik markazida mehmonxonalar mavjudligi turistlarni qabul qilish imkoniyatiga ta‘sir qiladi. Bundan tashkari mehmonxona xizmatlarining darajasi va me‘yorlari umuman turistlarga xizmat ko’rsatish me‘yorlariga ta‘sir o’tkazadi.
Transport ham har qanday sayoxatni uzviy qismi hisoblanadi, chunki u masofaviy harakatni ta‘minlaydi. Transport ana shu harakatni ancha yengillashtarishga yordam beradi. Zamonaviy transport turistlarga sayohat mobaynida har kanday, xatto eng uzok masofalarga ham, ancha kiska fursatda yetkazib berish imkoniyatini bermokda. Transport shuningdek, ekskursiya va transfer uchun ham zarur. Mintakalarga yetishish, katnov chastotasi, xizmat sifati va darajasiga kura transport imkoniyatlari sayoxlik okimoariningkuchayishiga ta‘sir kiladi.
Turopereyting – turistlik mahsulotini shakllantirish va uni iste‘molchilarga takdim qilishni o’z oldiga maksad kilib kuyilgan sayyoxlik tashkilotidir. Chakana turopereyting imkoniyatlari sayyoxlik takliflari tarkalishi, uni tanlash imkoniyatlari, sayyoxlarga xizmat kursatish buyicha rakobat me‘yorlariga ta‘sir kiladi.
Turagent – turistlik mahsulotlarni sotish buyicha tashkilotlar turistlik dukonlari demak. Ularning imkoniyatlaridan ishonchliligi va konpatentligidan iste‘molchilar tanlovi belgilanadi, demak sayyoxlik bozori imkoniyatlari ham shunga boglikdir. GKT- global kompyuter tarmok(bronlash va rezervlash tizimi) turistlik bozoriga XX asrlarning 90 yillari boshida ommaviy tarzda kritila boshladi. Ular turmahsultni sotishning katta imkoniyatli mukobil kanal vazifasini utashi mumkin. Hozirdanok shunday tarmoqlar yordamida turoperatorlar tomonidan bozorning kattagina qismini egallashini bashorat kiluvchi mutaxassislar tadqiqotlari mavjud. Biroq xuddi shu mutaxassislar turoperatorlar va turagentlar bozorida o’z o’rinlarini maxsus tashkilotlar va savdo maslahat punktlari sifatida topadi va qola biladi deb ta‘kidlashmoqda. Shu o’rinda ta‘kidlash lozimki, bugungi kunda ma‘lumot oqimining tezlashuvi va tanlash hamda buyurtma berish imkoniyatlarining kengayishi kompyuter tizimining turizm sohasidagi qo’shgan katta hissasi hisoblanadi.