Umumiy doc
chiziqli bo‘lmagan uzluksiz bog‘lanishni
Download 6.99 Mb. Pdf ko'rish
|
Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish
- Bu sahifa navigatsiya:
- 11.5- §. ROSTLANUVCHI OB’EKTLARNING O‘TISH XARAKTERISTIKALARI
- Ob’ektning impulsli o‘tish xarakteristikasi orqali uning tarqalish egri chizig‘ini qurish
- Ob’ektning o‘tish funksiyasini qurish
chiziqli bo‘lmagan uzluksiz bog‘lanishni
x ∆ kirish signalini Teylor qatoriga orttirmalari bo‘yicha to‘g‘ri chiziqqa keltirish usuli. Tug‘ri chiziqqa keltirishdan so‘ng (11.1) tenglamaning o‘lchamsiz ko‘rinishi y y ∆ ) ( 0 x y 0 x x x ∆ + 0 x A PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 361 quyidagicha bo‘ladi: ; ... ... 1 1 1 1 0 1 1 1 1 0 x b dt dx b dt d b dt x d b y a dt dy a d y d a dt y d a m m m x m m m n n tn n n n + + + + = + + + + − − − − − − (11.5) bu erda, m va n - ixtiyoriy musbat butun sonlar (odatda t m n b b b a a a n m ,..., , ; ,..., , ); 1 0 1 0 ≤ - tizim parametrlariga bog‘liq bo‘lgan doimiy koeffisientlar. 11.5- §. ROSTLANUVCHI OB’EKTLARNING O‘TISH XARAKTERISTIKALARI Rostlanuvchi ob’ektlarga turli manbalardan g‘alayonlanishlar ta’sir qilishi mumkin. Bunda rostlovchi organning ta’siri natijasida kirish kattaligida ruy bergan o‘zgarishga javoban ob’ekt reaksiyasini bilish muhim. Ob’ektning tarqalish egri chiziqlari impulsli va chastotali o‘tish xarakteristikalari mavjud. Rostlanuvchi kattaliklarning namunali g‘alayonlovchi ta’siri tufayli vaqt mobaynida o‘zgarishi o‘tish xarakteristikasi deyiladi. Tarqalish egri chizig‘i quyidagicha topiladi. Ob’ektda turg‘unlashgan holatga erishiladi. Rostlovchi organi keskin siljitib, ob’ektning kirishiga birlamchi sakrashsimon g‘alayonlanish kiritiladi. Vaqt va g‘alayonlanish kattaligi belgilanib, vaqt o‘tishi bilan rostlananuvchi kattalikning ruy bergan o‘zgarishining xarakteristikasi kayd qilinadi. Parametr-ning kayd qilinishi yangi muvozanat holati o‘rnatilguncha davom etadi. G‘alayonlovchi ta’sirning qiymati, odatda, kirish kattaligining maksimal o‘zgarish chegarasiga nisbatan taxminan 10%. Agar rostlovchi organ eng kichik qiymatga siljitilsa, ob’ektdagi xalakitlar bilan kiziktirgan natija, deyarli o‘zgartirib yuboradi. G‘alayonlanishning qiymati 10% dan ko‘p bo‘lsa, rostlovchi ob’ekt chiziqli bo‘lmaganligi tufayli xatolar paydo bo‘lishi mumkin. Tegishli shartlarga rioya qilinsa, tarqalish egri chizig‘i ob’ektning asosiy dinamik xususiyatlarini aks ettiradi. Agar uzoq davom etadigan sakrashsimon g‘alayonlanish texnologik reglamentdan jiddiy chetga chiqishlarga olib kelsa, ob’ektning impulsli o‘tish xarakteristikasini (yoki vazn funksiyasini) eksperimental ravishda topish qulaydir. Impulsli o‘tish xarakteristikasini (yoki vazn funksiyasi) kirish g‘alayonlanishning to‘g‘ri to‘rtburchak impulsi ta’sirida rostlanuvchi kattaligining vaqtidagi o‘zgarish nisbatidan iborat. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 362 11.6-rasm. Ob’ektning impulsli o‘tish xarakteristikasi orqali uning tarqalish egri chizig‘ini qurish Rostlanuvchi kattalikning maksimal chetga chiqishi kirish impulsining kattaligiga va davomiga bog‘liq. Impulsli o‘tish xarakteristikasini eksperimental ravishda aniqlash usuli tarqalish egri chiziqlarini usuliga o‘xshash. Bu usullarning farqi shundaki, ob’ektga vaqt mobaynida bir oz tafovut bilan yunalishlari qarama- qarshi va qiymatlari teng ikkita g‘alayonlanish birin-ketin kiritiladi. SHunday qilib, eksperimental ravishda aniqlangan impulsli xarakteristika bo‘yicha bir oz tartibni o‘zgarish yo‘li bilan ob’ektning tarqalish egri chizig‘ini topish mumkin. 11.6 - rasmda rostlanuvchi ob’ektning impulsli o‘tish xarakteristikasi orqali uning tarqalish egri chizig‘ining tasvirlangan. ) (t x изл чик impulsli xarakteristika vaqtning 0 t paytidan yordamchi ) (t x ёрд egri chiziq boshlanadi, bu chiziq vaqtning 1 t dan 2 t gacha davrida 0 t dan 1 t gacha davridagi izlanayotgan egri chiziq tarmog‘iga mos keladi ) (t x изл чик izlanayotgan tarqalish egri chizig‘ining 2 t paytidagi paytidagi ordinatasining ) (t x изл чик va ) (t x ёрд egri chiziqlarining 2 t paytidagi ordinatalari чик x ∞ чик x 3 чик x ( ) t x изл чик 2 чик x ( ) t x ёрд ( ) t x изл чик t ∆ t ∆ t ∆ t ∆ t ∆ t ∆ 0 t 1 t 2 t 3 t 4 t 5 t t 1 чик x 2 чик x 1 чик x 3 чик x 0 t ∆ 0 t 1 t t x PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 363 yig‘indisidan aniqlanadi. ) (t x изл чик ning topilgan ordinatasi ) (t x ёрд egri chiziqni 3 2 t t − vaqt oralig‘idagi qiymatini tuzishga yordam beradi. Izlanayotgan egri chiziqning 3 t paytiga muvofiq nuqtasini topish uchun ) (t x изл чик va ) (t x ёрд egri chiziqlarning 3 t paytdagi ordinatalari qo‘shiladi. Keyin ) (t x ион чиз ning topilgan yangi tarmog‘i bo‘yicha ) (t x ёрд egri chiziq vaqtning 3 t dan 4 t gacha davrida davom ettiradi va hokazo. Bayon qilingan usulga asoslangan holda izlanayotgan tarqalish egri chizig‘i aniqlanadi. CHiziqli tizimlar uchun superpozisiya prinsipi o‘rinlidir. Bu prinsipning mohiyati kirish signallari yig‘indisiga chiziqli tizimning bo‘lgan reaksiyasi uning har bir kirishi ta’siriga bo‘lgan alohida reaksiyalari yig‘indisiga tengligida. SHunday qilib, ob’ekt xususiyatlari pog‘onali funksiya shaklidagi ta’sirlardan foydalanishga yo‘l ko‘ymasa, to‘rtburchakli impuls tipidagi aperiodik sinash ta’sirini tanlash maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bu ta’sir yuqorida aytilganidek +A va -A amplitudali pog‘onali ikkita ta’sir yig‘indisidan iborat. Bunda olingan eksperimental egri chiziq esa, superpozisiya prinsipiga asoslangan holda, keltirilgan pog‘onali ta’sirlarga javoban ob’ektning reaksiyalari yig‘indisi kabi quriladi. Lekin bunday ta’sir ko‘rsatilganda, ob’ektning (masalan, nostansionar texnologik jarayon o‘tayotgan apparat) kirishida ba’zan buzilgan tarqalish egri chizig‘i olinadi, bu hol superpozisiya prinsipiga amal qilinmaganligidan darak beradi. Keltirilgan ishda entobakterin ishlab chiqarishda mikro biologik sintezning davriy jarayoni ketayotgan fermenterning o‘tish funksiyasini tuzish misoli ko‘rsatilgan. Fermenterni sovitayotgan suv sarfi bo‘yicha ta’sirining asimmetrik temperaturasining o‘zgarish kanalidan issiklik chiqarayotgan tarmog‘i tadqiq qilinadi. Sinash ta’siri sifatida 1 A + va − ∆ ∆ + − − A A A A ( 1 kirish koordinatasining eng kichik qiymati) amplitudali to‘g‘ri to‘rtburchak impuls turidagi aperiodik g‘alayonlanish ishlatiladi (11.7rasm). Impulsning davomiyligi o‘tish funksiyasi o‘zgarishga ulguradigan vaqt oraliqlarining eng kichik qiymatidan oshib ketmasligi kerak. YAna bir mezon shundan iboratki, sinash impulsining davomiyligi ob’ekt vaqt doimiysining to‘rtdan bir qismidan oshmasligi kerak. Olingan eksperimental xarakteristikalarni qo‘shimcha qayta ishlab chiqib, o‘tish xarakteristikalariga o‘zgartirish kiritish kerak. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 364 11.7-rasm. Ob’ektning o‘tish funksiyasini qurish. Ob’ektning y(t) chiqish koordinatasi stabillashtiriladi. Vaqtning ma’lum davrida 0 ) ( y const t y = = ekanligiga ishonch hosil qilib, asimmetrik g‘alayonlovchi ta’sir kiritiladi. SHunday qilib, eksperimental ravishda aniqlangan ) (t r vaqtli bog‘lanish orqali apparatdagi suyuqliklar temperaturasining o‘zgarishini xarakterlovchi ) (t y o‘tish funksiya shaklini tiklash kerak. Buning uchun asos bo‘lib tajriba o‘tkazishga tanlangan vaqt davrida issiqlikni chiqarish tezligining doimiy ekanligi xizmat qiladi. Vaqtning (0 ... T) oralig‘ida ) ( ) ( t z t y = va ) (t z egri chiziqdan sovitish to‘xtatilgandagi temperaturasining o‘sishini ifodalovchi ) (t ∂ funksiya olib tashlanadi. U holda vaqtning istalgan nT davridagi funksiyani aniqlash uchun T n t T k n ⋅ ≤ ≤ = ) ..., , 2 , 1 ( dagi ) ( ) ( ) ( T t t z t y − ∂ + = bog‘lanishi boshlang‘ich 0 ) ( = − ∂ T t funksiya bilan birga qo‘llash lozim (bunda 1 = n , ya’ni T t ≤ ≤ 0 ). Mikrorganizmlar fiziologik rivojlanishi dinamikasining xususiyatlari sinov ta’sirini kiritish usuli va uning turini tanlashga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi, shuningdek, tajriba o‘tkazayotganda jarayonga fazali xosligini nazarda to‘tish zaruriyatini ham izohlaydi. Sinov ta’sirining asimmetrik shaklini qo‘llash har bir tajribani vaqt va temperaturaning qisqa diapazonida olib borishga imkon beradi, shuningdek, yuqorida bayon qilingan eksperimental egri chiziqlarni o‘tish funksiyasiga aylantirish usuliga asos bo‘ladi. Download 6.99 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling