Umumiy fitopatalogiya va mikrobiologiya

 Mitseliy va uning o„zgargan shakllari:
a – septalanmagan mitseliy; b – septalangan mitseliy; v – sporadan mitseliy 
o‗sishi; g – stolonlar va rizoidlar; d – anastomozlar; ye – rizomorf; j – 
sklerotsiyning kesmasi; z – xlamidosporalar (Popkova i dr., 2005). 
 
Mitselial pardalar – ozuqa muhiti ustida yoki ichida rivojlanadigan, zich, 
qalin, teriga o‗xshash mitseliy tuzilmasidir. Masalan, yog‗ochlarni yemiradigan 
bo‗qoq (po‗kak) zamburug‗larining pardalari zararlangan daraxtlarning 
teshiklarida hosil bo‗ladi. Ko‗rinishi terini eslatadigan pardalarning eni ba‘zan 10-
15 mm ga yetadi va juda mustahkam bo‗ladi. Pardadan meva tanachalari, mitseliy 
yoki arqonchalar o‗sishi va atrofga tarqalishi, ba‘zan parda ustida zamburug‗ning 
meva tanachalari rivojlanishi mumkin. 

---

18 
 2.3. Zamburug„larning oziqlanishi 
Fitopatogen zamburug‗larning oziqlanishi, ularning parazitik ixtisoslashishi 
darajasiga bog‗liq holda, o‗simlikning tirik yoki o‗lik hujayralari hisobiga amalga 
oshadi. Saprotrof tarzda yashash qobiliyatini saqlagan fakultativ parazitlar 
muayyan vaqt davomida ham o‗simliklar, ham hayvonlarning o‗lik organik 
moddalari hisobiga yashashi mumkin. Hujayralari ichidagi va tashqarisidagi 
osmotik bosim har xil bo‗lishi yordamida zamburug‗lar ozuqa moddalarni suvli 
eritma shaklida butun yuzasi bilan so‗rib, oziqlanadi. Ular o‗simlik to‗qimalaridagi 
murakkab organik birikmalarni (oqsil, karbonsuv va h.) o‗zlarining (ekzo) ferment 
sistemalari yordamida oddiyroq moddalarga aylantiradi. So‗ngra boshqa (endo) 
fermentlar ushbu so‗rilgan moddalardan zamburug‗ tanasi uchun lozim bo‗lgan 
yuqori molekular birikmalar sintezini kataliz qiladi. 
Ozuqa manbaalari. Zamburug‗lar xemogeterotrof organizmlar bo‗lib, ular 
energiya manbai sifatida kimyoviy moddalardan va karbonnning asosiy manbai 
sifatida organik moddalardan foydalanadi. Zamburug‗ o‗sishi va rivojlanishi uchun 
birinchi navbatda lozim bo‗ladigan moddalar ro‗yxatini hujayraning kimyoviy 
tarkibidan ko‗rish mumkin. Hujayra umumiy massasining 80-90 foizi suvdir, shu 
sababdan muhitda suvning zamburug‗ ishlata oladigan shakli bo‗lishi shart. Hujayra 
quruq moddalari tarkibining asosiy qismini (95%) oltita element – C, N, P, S, H, O – 
tashkil etadi, bular organogenlar deb ataladi. Deyarli barcha organizmlar o‗sishi 
uchun kam (0,3-1,0%) miqdorlarda bo‗lsa ham, mikroelementlar – Fe, Mn, Mg, Cu, 
Cl, K, Ca, Zn va Na kerak bo‗ladi.