Umumiy fitopatalogiya va mikrobiologiya
Download 0.75 Mb. Pdf ko'rish
|
Jo\'rayeva M
|
10 2.2. Zamburug„larning tuzilishi va belgilari Zamburug„larning umumiy belgilari. Zamburug‗lar eukariotik, sporalar yordamida ko‗payadigan, xlorofillga ega bo‗lmagan, oziqlanish tipi bo‗yicha geterotroflar bo‗lib, ozuqa moddalarni substratdan tanasining butun yuzasi bilan so‗rib oziqlanadigan, nojinsiy va jinsiy usul vositasida ko‗payadigan, somatik (vegetativ) strukturalari odatda gifalar deb ataladigan ipsimon, shoxlangan, qobiq bilan o‗ralgan hujayralardan tashkil topgan tuzilmalarga ega bo‗lgan organizmlardir. Ammo keyingi davrlarda zamburug‗larga berilgan bu tavsiflar yetarli emasligi ma‘lum bo‗ldi, chunki ilgari zamburug‗lar deb hisoblangan bir qator organizmlar kelib chiqishi va ko‗p boshqa belgilari bo‗yicha bir-biriga yaqin emasligi aniqlandi. Bu organizmlarning barchasini biz ushbu qo‗llanmada «zamburug‗lar» deb ataymiz; ularning nomenklaturasi va sistematikasi quyida 5-8- boblarda bayon qilinadi. Biokimyosi va fiziologiyasi, hujayralarining ultratuzilishi, hujayra qobig‗ining tarkibi va tuzilishi, modda almashinuvi xarakteri va oziqlanish usuliga ko‗ra zamburug‗lar hayvonlar bilan o‗simliklar orasidagi mavqeni egallaydi, chunki ularda ham hayvonlarga, ham o‗simliklarga xos ayrim belgilar mavjud. Haqiqatan, hujayralari polyarligi, uchki (apikal) qismi chegaralanmagan miqdorda o‗sa olishi, yaxshi shakllangan hujayra devorchalari va vakuolalari mavjudligi, vegetativ holatda harakatsiz bo‗lishi zamburug‗larga o‗simliklar bilan o‗xshashlik beradi. Ammo zamburug‗larning hayvonlar bilan o‗xshashlik belgilari ham bor. Bular – zamburug‗larning geterotrof oziqlanishi, vitaminlarga ehtiyoji, azot almashinuvi jarayonida mochevina hosil bo‗lishi va yig‗ilishi, zahira ozuqa moddasi sifatida glikogen sintez qilinishi, ko‗p turlarda xitin mavjudligi va b. Shu bilan birga ba‘zi belgilari – vegetativ tanasi mitseliydan iborat bo‗lishi va osmotrof oziqlanishni ta‘minlay olishi; o‗ziga xos yadro sikllari, getero- va dikarioz mavjudligi bilan zamburug‗lar o‗simliklardan ham, hayvonlardan ham farq qiladi. Shularni hisobga olgan holda ko‗p olimlar zamburug‗larni tirik organizmlarning Mycota (= Fungi yoki Mycetes) nomli alohida olami sifatida ajratib chiqarish tarafdoridir. |
