Umumiy fitopatalogiya va mikrobiologiya

2.1. 1-rasm. Tuban zamburug„ning (Phycomyces blakesleana)
septalanmagan (bir hujayrali) mitseliysi (Ilichyov i dr., 1987) 
Bazidial zamburug‗larda va zigomitsetlarda septaning qalinligi chetlaridan 
teshikka qarab ortib boradi, bu septa dolipor septa, deb ataladi. Ba‘zi 
bazidiomitsetlar septasida teshikchaning qalpoqchasi – parentosomasi – mavjud. 
Septa tuzilishining tafsilotlarini faqat elektron mikroskopda aniqlash mumkin.
Ba‘zi tuzilishi oddiy bo‗lgan soxta va tuban haqiqiy zamburug‗larning 
vegetativ tanasi sitoplazmaning yalang‗och (qobiqsiz) bo‗lakchasidan iborat 
bo‗lib, u plazmodiy, deb ataladi.
An‘anaga ko‗ra, vegetativ tanasi plazmodiy yoki septalanmagan mitseliy 
bo‗lgan zamburug‗larni tuban zamburug„lar, mitseliysi septalangan va ko‗p 
hujayrali bo‗lganlarini esa yuksak zamburug„lar guruhlariga bo‗lishadi.
Hujayra 
qobig„i. 
Zamburug‗lar 
hujayralarining 
(ayrim 
tuban 
zamburug‗larning zoosporalari va vegetativ tanasi istisno) polimer tuzilishga ega 
bo‗lgan qattiq qobig‗i mavjud va u bir, ikki yoki uch qatli bo‗lishi mumkin. Bu 
qobiq hujayra devorchasi va hujayradan ajralib chiqadigan moddalardan tashkil 
topgan. Hujayra devorchasi qobiqning asosiy struktura yaratuvchi qismidir. U 

---

13 
protoplastni o‗rab turadi va vegetativ gifalar hamda sporalar hujayralariga o‗ziga 
xos shakl beradi, hujayrani tashqi omillardan himoya qiladi va hujayra bilan 
substrat orasida modda almashinuvini ta‘minlaydi.
Parazit zamburug‗larning aksariyati, zararlanish joyidan faqat bir necha mm 
yoki sm masofaga tarqaluvchi lokal mitseliy hosil qiladi. Ammo ba‘zi 
endoparazitlar, misol uchun, qorakuya zamburug‗lari uchun, o‗simlikning ayrim 
organlari yoki hatto butun o‗simlikning barcha qismlariga tarqaluvchi diffuz