Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 4-sinfi uchun darslik

1. Sutka deb nimaga aytiladi? 
2. Kun va tun qay tarzda almashinadi?
3. Yil deb nimaga aytiladi?
4. Yil fasllari qay tarzda almashinadi? 
5. Agar Yerning aylanish o‘qi bir tomonga og‘gan ho-
latda bo‘lmaganida nima bo‘lar edi? 
Globus o‘rniga koptok olib, darsda o‘tkazilgan 
amaliy ishlarni uyda bajaring.
?

---

31
YER YUZI TABIATINING XILMA-XILLIGI
 

UFQ VA UNING TOMONLARI
Ufq va uning asosiy tomonlari
Ochiq va tekis joyga chiqib, tevarak-atrofga qara-
sak, Yer yuzining aylana chiziq bilan chegaralangan 
qismini ko‘ramiz.
Ochiq va tekis joyda Yer yuzining aylana chi-
ziq bilan chegaralangan chizig‘i ufq deb ataladi.
 
Yer shar shaklida bo‘lgani uchun ham ufqning uzoq-
ligi chegaralangan. Ochiq va tekis joyda bizga 4 km 
uzoqlikkacha bo‘lgan joylar ko‘rinadi. U holda ufq 4 km
uzoqlikda deyish mumkin.
Ufqning 4 ta asosiy tomoni 
bor. Erta tongda Quyosh chiqa-
digan tomon – sharq, Quyosh 
botadigan tomon – g‘arb. Ufq-
ning boshqa tomonlarini aniq-
lash uchun qo‘llaringizni shun day 
yo zing ki, o‘ng qo‘lingiz sharq 
to mon ni, chap qo‘lingiz g‘arb 
tomonni ko‘rsatsin (19-rasm). 
19-rasm. Ufq 
tomonlarini aniqlash.
Shimol
Sharq
Janub
G‘arb

---

32
Bunday holatda siz qarab turgan tomon – shimol,
orqangizdagi tomon – janub bo‘ladi.
Ufq tomonlarini quyidagicha belgilash qabul qilin-
gan: sharq
–
Shq, g‘arb
–
G‘, shimol – Sh, janub – J.