63
O‘ZBEKISTON ADIRLARI
Mamlakatimizda dengiz sathidan 500–1500 m ba-
landliklarda joylashgan past-baland do‘nglikli yerlar
va tog‘ etaklarini, asosan, adirlar egallagan. Adirlar-
da cho‘lga nisbatan o‘t o‘simliklar qalin bo‘lib o‘sadi.
Shuningdek, buta va daraxtlar ham uchraydi.
O‘t o‘simliklar bilan qalin qoplangan o‘rmon-
siz tog‘ oldi qirlar va past tog‘larni adirlar
tashkil etadi.
Adirlarda yoz issiq bo‘lib, yomg‘ir kam yog‘adi.
Boshqa fasllarda yog‘in tez-tez yog‘ib turadi.
Yillik
yog‘in miqdori 500 – 1 000 mm bo‘ladi.
Tog‘ etaklari ham adirlardan iborat. Hozirgi davrda
adirlarning katta qismi o‘zlash
tirilib, ekin maydonla-
riga, bog‘larga aylantirilgan. Bu joylarda shahar va
qishloqlar barpo etilgan. Past-baland do‘nglikli
adirlar
va tog‘ etaklarigina o‘zlashtirilmagan, xolos.
Adirlar turli xil o‘simliklarga boy. O‘l ka miz adirlarida
isiriq, sebarga, jumagul, qoqio‘t, yovvoyi sabzi,
sachrat qi, gulsapsar,
qizilcha, omonqora, astragal,
lolaqizg‘aldoq, tug
machagul, dalachoy, gazako‘t,
qar g‘ajiyda, kavrak va boshqa o‘simliklar o‘sadi
(35–36-rasmlar). Shuningdek, zirk, na’matak, do‘lana,
turang‘il kabi butalar, chinor, terak, qayrag‘och kabi
daraxtlar ham ko‘p uchraydi.
Adirlardan yaylov (o‘tloq) sifatida foydalaniladi. Bu
yerlarda qoramol, qo‘y, echki, ot kabi uy hayvonlari
boqiladi (37-rasm).
64
35-rasm. O‘lkamiz adirlarida o‘sadigan o‘simliklar:
1 – isiriq; 2 – sebarga; 3 – jumagul; 4 – oq boshli
qoqio‘t; 5 –
yovvoyi sabzi; 6 – sachratqi; 7 – ninabarg
gulsapsar; 8 – oq gulsapsar; 9 – ligulariya; 10 – qizilcha;
11 –
oq shirach; 12 – omonqora.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
11
12
10
65
36-rasm. O‘lkamiz adirlarida o‘sadigan o‘simliklar (davomi):
1 – lolaqizg‘aldoqlar; 2 – adir astragali; 3 – pushti
tug machagul; 4 – silliq
dalachoy; 5 – dag‘al dalachoy;
6 – gazako‘t; 7 – xapri; 8 – qarg‘ajiyda; 9 – adir
kavragi; 10 – turang‘il.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
3 – Tabiatshunoslik, 4-sinf
