Umumiy pedagogika o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan darslik
Download 2.64 Mb. Pdf ko'rish
|
UMUMIY PEDAGOGIKA MAVLOMOVA (Восстановлен)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Milliy odob.
- Vijdoniylik.
Milliy g‘urur asoslari. O‘zining o‘zbek millatiga mansubligini
anglash; “o‘zbek xalqi” tushunchasining madaniy mohiyatini tu- shunish, o‘zini o‘zi millatining farzandi deb bilib, milliy burchlarini anglash; ona tilini cheksiz sevish, shu tilda to‘gri so‘zlash va fikrlash. Milliy odob. Avval salomlashib, keyin so‘z boshlash; o‘zbek xalqida “yaxshi”, “yomon” deb baholanuvchi xulq namunalarini bilish, barchani “siz”lash, o‘zidan katta va kichiklarni izzatlash, do‘stlik burchlarni bilish; ustozlarini e’zozlash munosabati, uyat so‘z, so‘kinishga, odobsizlikka salbiy munosabat bildirish. Vijdoniylik. Biror ishga qo‘l urishdan avval “Bu ilmga odamlar nima deyisharkan?” degan mulohaza va andishaga borish, rostgo‘ylik, yaxshi xulq va yomon xulqning farqlarini tushinish, yaxshi xulqqa ijobiy, yomon xulqqa salbiy munosabatini bildirish, ko‘nglidagi gapni ochiq aytishga o‘rganish. Shu tushunchalar mohiyati ochib berilishi lozim. 250 Nazorat uchun va savol topshiriqlar 1. Ma’naviyat deb nimaga aytiladi? 2. Madaniyatga izoh bering. 3. Milliy tarbiya deb nimaga aytiladi? 4. Sharqona tarbiya deganda nimani tushunasiz?. Qur’oni karim, Hadis, Sharq allomalari asarlarida komillikka erishishning muhim vositasi qanday ifodalangan? 251 XI BOB. TARBIYA USULLARI 1.Tarbiya usullari haqida umumiy tushuncha Tarbiya metodlari (usullari) – o‘qituvchi - tarbiyachining o‘quvchilarga ta’sir ko‘rsatish usullari, ularga ijobiy xulq-atvor ko‘nikmalari va malakalarini singdirish maqsadida ularning hayoti va faoliyatini tarbiyaviy jihatdan to‘g‘ri ta’sir etish yo‘llaridir. Tarbiya usuli deb tarbiyachining bolalarga axloq-odob fazilatarini tarkib topishi maqsadida ularning ongi va irodasiga ta’sir etish yo‘llariga aytiladi.Ilmiy adabiyotlarda tarbiya usullarini tarbiya metodlari deb ham ishlatiladi. “Metod” - grekcha so‘zdan olingan bo‘lib, “yo‘l”, “usul” ma’nosini bildiradi. O‘tmishdan bizga ma’lumki, ota-bobolarimiz bola tarbiyasida turli xil ya’ni, nasihat, tushuntirish, maqtash, rag‘batlantirish, na’muna ko‘rsatish, tanbeh berish, taqiqlash, majbur qilish, po‘pisa qilish, qo‘rqitish kabi usullardan foydalanganlar. Jamoa azolari bu usullarni qo‘llashda, axloq qoidalariga suyangan holda, qilgan ishi, xatti-harakatining to‘g‘ri yoki noto‘g‘riligi haqida bolada ishonch hosil qilishga harakat qilganlar, unga axloqlilik va axloqsizlik, odillik va adolatsizlik, yaxshilik va yomonlikning ma’nosini tushuntirganlar. Bu tartib tarbiyada asosiy qoida hisoblangan. Tushuntirishda bolalarning yoshi hisobga olingan. Ota-onalar bolalarga axloq qoidalarini tushuntirishda, “Kam- tarlik ham bir xislat”, “Odob-kishining zeb-u ziynati”, “Eshik ochiq bo‘lsa ham so‘rab kir” kabi maqollaridan foydalanishgan. Chunki maqollar bolalar ongiga, hissiyotiga kuchli ta’sir etgan. Ajdodlarimiz davr sinovidan o‘tgan ajoyib insoniy fazilatlar hamda ularni amalga oshirish usul va vositalarini yaratganlar, shu asosda yoshlarmi ijtimoiy hayot talablariga javob beradigan kishilar qilib tarbiyalab kelganlar. 252 Bolalarda insoniy his-tuyg‘ularni tarbiyalashning asosi - kishilarga mehr-muhabbat qo‘yish, izzat-hurmat bilan muomala qilish, insoniy huquqlarini himoya qilish, qadrlash, kishilar oldidagi o‘z burchini anglash, odamlarga nisbatan samimiy, halol, rostgo‘y bo‘lish kabi odob va axloq qoidalarini o‘z ichiga oladi. O‘tmishda axloq tarbiyasida nasihat qilish, maslahat berish usuli ham keng qo‘llangan. Ota-onalar o‘z bolalariga kattalar o‘rtasida ular bilan so‘zlashganda mehmonga borilganda, o‘zini qanday tutish haqida nasihat qilganlar, axloq qoidalariga rioya etgan bolalar va kattalar nomini o‘rnak qilib tilga olganlar. O‘zbek xalq pedagogikasining muhim ahamiyatga ega bo‘lgan xusiyat- laridan yana biri folklor materiallarida xalq pegogikasida qo‘lla- niladigan tarbiya yo‘llari, usuli va vositalarining yoritilishidir. Mehnatkash xalq ommasi, yuqorida qayd qilib o‘tilganidek, uzoq davrlar davomida vujudga kelgan tarbiya usullari va vositalaridan foydalangan. Chunonchi, tushuntirish, odatlantirish (o‘rgatish va mashq qildirish), bolalarning kundalik hayot tartibi, ibrat ko‘rsatish, maslahat berish, o‘git-nasihat, undash, ko‘ndirish, iltimos qilish, yolvorish, tilak-istak bildirish, ma’qullash, maqtash, rahmat aytish, duo qilish, oq yo‘l tilash, taqiq qilish, man etish, ta’na, gina qilish, qoralash. Allohdan qo‘rqishga undash, tanbeh berish, uzr so‘rash, majbur qilish, masxara-mazax qilish, zaharxandalik, ayblash, uyaltirish, koyish, qarg‘ash, qo‘rqitish, nafrat bildirish, aybiga iqror qildirish, ont-qasam ichirish, la’natlash, so‘kish, urish-kaltaklash; jamoa hukmiga havola qilish kabi usullar tarbiyada qo‘l kelganligi ta’kidlanadi. Bolalarni odob-axloq ruhida tarbiyalashda, asosan, quyidagi metodlardan foydalaniladi: I. Ijtimoiy ongni shakllantirish metodlari. II. Ibrat-na’muna metodlari. III. Rag‘batlantirish va jazolash. Download 2.64 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling