Umumiy pedagogika o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan darslik

O‘quvchilarning bilish faoliyatini tashkil qilish 
− 
O‘quvchilarni samarali faoliyat yuritishi va fikrlashi uchun 
zarur bo‘lgan choralarni aniqlash: 
− 
O‘quvchilarning obyekt va holatlarni qabul qilish va fikrlash 
yo‘llarini rejalashtirish; 
− 
Ishontirish, uqtirish shakllarini qo‘llash; 
− 
O‘quvchilarning diqqatini jamlash sharoitlarini rejalashtirish; 
− 
O‘quvchilarning yangi bilimlarini o‘zlashtirishlari uchun 
zarur bo‘lgan ilgari egallagan bilim, ko‘nikma va malakalaridan 
foydalanish (suhbat, yakka so‘rov, o‘tilgan mavzular yuzasidan 
mashqlar) 
− 
Yangi bilim va ko‘nikmalarni shakllantirishda o‘quvchilarga 
sharoit yaratish: 
− 
O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalari darajasini aniqlash; 
− 
Tushuncha, tasavvur, tushunish, yangi fikrlarni qabul qilish 
darajalarini aniqlash; 
− 
O‘quvchilarning faolligini oshirish uchun ish usullarini reja-
lashtirish; 
− 
O‘quvchilar faoliyatida turli xildagi ijodiy ishlardan foyda-
lanish (ishning maqsadini tushunish, uni bajarish shartlari, 
materialni tanlash va tizimga solish, hamda natijani aytish); 
Ishning natijalarini mustahkamlash: 
− 
Mashqlar asosida; 
− 
Ilgari o‘zlashtirilgan bilimlardan keyinchalik ish faoliyatida 
foydalanishda. 
O‘quvchilarning individualligi: 
− 
O‘quvchilar o‘zlarining bilimini rivojlantirish va aqliy 
faoliyatini mustahkamlashi uchun zarur omil sifatida qarashi; 
− 
O‘quvchilarni o‘zlashtirish darajasiga qarab guruhlash, 
ularga beriladigan individual topshiriqlarni e’tiborga olish. 
O‘quvchilarning yosh xususiyatlarini hisobga olish. 

---

139 
− 
Dars jarayonini o‘quvchilarning individual va yosh xusu-
siyatlarini hisobga olgan holda tashkil etish; 
− 
Dars jarayonini tashkil etishda o‘zlashtira olmaydigan 
o‘quvchilarni hisobga olish va ularga individual yondashish; 
 
III. Darsga qo‘yilgan gigiyenik talablar: 
− 
Havoning fizik va kimyoviy holati (shamollatishning zarur-
ligi); 
− 
Toliqish va charchashning oldini olish; 
− 
Faoliyat turlarining almashinuvi (nazariyaning amaliy mash-
g‘ulotlar bilan almashinuvi) 
− 
Jismoniy daqiqalarni o‘z vaqtida hamda talab darajasida 
bajarilishi; 
− 
O‘quvchining dars mobaynida qabul qilish va o‘zini
tutishiga e’tibor berish; 
IV. Darsni tashkil etish texnikasiga qo‘yilgan talablar: 
− 
Dars o‘quvchilarda bilimga ishtiyoq va intilish uyg‘otishi. 
− 
O‘quvchi va o‘qituvchi faoliyati tugallangan bo‘lishi, 
darsning davomiyligi optimal bo‘lishi; 
− 
Darsda pedagogik takt va pedagogik optimizm bo‘lishi, 
o‘qituvchi va o‘quvchilarning to‘liq hamkorligida amalga oshiri-
lishi zarur; 
− 
Faol ijodiy mehnat va ixtiyoriy faoliyat yuritish holatini 
ta’minlanishi; 
− 
Imkoniyat darajasida o‘quvchilar bilan olib boriladigan 
faoliyat turlarini almashtirish; 
− 
Maktabning kun tartibini saqlashga harakat qilish; 
− 
Har bir o‘quvchining faol bo‘lishiga erishish. 
V. Dars bosqichlarini rejalashtirish: 
− Mavzu yoki bo‘lim yuzasidan dars tizimini ishlab chiqish. 
− Dastur, metodik qo‘llanma, maktab darsligi va qo‘shimcha 
adabiyotlarda berilgan tarbiyaviy, rivojlantiruvchi maqsadlarni 
aniqlash. 
− Dars materialining zaruriy mazmunini saralash, ularning
didaktik xususiyatlariga qarab tanlash; 

---

140 
− O‘quvchi dars jarayonida eslab qolishi zarur bo‘lgan 
materialni ajratish; 
− Darsning tuzilishi, tipini, samarali metodlarini aniqlash 
asosida darsni tashkil etish. 
− O‘quvchilarni yangi bilim va malakalarini shakllantirish 
jarayonida mazkur materialning yoki axborotning mazmunini 
avvalgi va keyingi material mazmuni bilan bog‘lash. 
− O‘qituvchi va o‘quvchi faoliyatining barcha bosqichlarini 
rejalashtirish. 
− Darsning didaktik vositalarini tanlash. 
− Ta'limning texnik vositalarini tanlash. 
− O‘quvchilarni mustaqil fikrlashga xizmat qiluvchi mustaqil 
ishlarning shakl va hajmini aniqlash. 
− O‘quvchilar o‘zlashtirgan bilimlarini mustahkamlash yo‘lla-
rini bilish. 
− Uyga vazifa berish yo‘llarini o‘ylash. 
− Darsni yakunlash shakllarini o‘ylash. 
− Dars rejasi va borishini talablar asosida yozib borish.