Umumiy tavsilotlar

Dissertatsiya ishining tuzilishi tadqiqot mantig‘iga mos keladi ­va kirish, ikki bob, xulosa, adabiyotlar ro‘yxati va ilovadan iborat bo‘lib, ishda 5 ta diagramma va 11 ta jadval keltirilgan. Adabiyotlar roʻyxati 232 ta manbadan iborat.

ISHNING ASOSIY MAZMUNI

Tadqiqot muammosi shakllantirilgan, uning dolzarbligi ko‘rsatilgan ­, oliy pedagogik ta’limga zamonaviy yondashuvlar tahlili, o‘quv jarayoni berilgan, maqsadi, uslubiy asoslari, o.bekh, dredmet, gipoteza, vazifalar, tadqiqot usullari asoslangan, ilmiy yangilik. , bosqichlari ochib berilgan va eksperimental asoslar, tadqiqot natijalarining amaliy va nazariy ahamiyati shakllantirilgan.
Birinchi bo‘limning “ Pedagogik jarayonni keng miqyosda rivojlantirishning nazariy va uslubiy asoslari ­” bo‘limida tizimdagi an’ana va yangiliklar, bo‘lajak o‘qituvchini, shu jumladan jismoniy tarbiya o‘qituvchisini tayyorlash, kasbiy mahoratni modernizatsiya qilishning mumkin bo‘lgan yo‘llari ko‘rib chiqiladi. ­va pedagogik kadrlar tayyorlash. oliy maktab. Bitiruv malakaviy ishning ushbu qismida jismoniy |{madaniyatning ijtimoiy faoliyat sohalaridan biri sifatidagi insonlarning SOSSR.bafdaik takomillashtirish vositalari va vositalari ochib berilgan, jismoniy madaniyat sohasida mutaxassislar tayyorlashni shakllantirishning konseptual asoslari belgilangan. Jismoniy tarbiya o'qituvchisining kasbiy kompetentsiyasining tuzilishi ko'rib chiqiladi,
aniqlangan..mezonlari , ko‘rsatkichlari, darajalari va shakllangan integrativ xarakteristikalari™, tadqiqotda qo‘llaniladigan diagnostika vositalari to‘plami taqdim etilgan. Jismoniy tarbiya va fan fakulteti bitiruvchilarining kasbiy kompetensiyasi diagnostikasi ­va tahlili o‘tkazildi.
O‘rganish natijasida ma’lum bo‘ldiki, kasb-hunar ta’limi shakllanishining barcha bosqichlarida olimlar uni rivojlantirishga yetarlicha e’tibor qaratgan, targ‘ibot bilan bog‘liq keng ko‘lamli masalalarni ko‘rib chiqqan. o'quv jarayonini takomillashtirish, uni insonparvarlashtirish va optimallashtirish bilan ta'lim sifati.
O‘tmishning buyuk mutafakkirlari va ustozlari (Sokrat, Al-Farobiy, D. Dvdro, Yan. Amos Komenskiy, F. Disterveg, I. Gerbart, K.D. Ushinskiy, N.I. ^№#.,|Ly>eMl|;teschvkhoyi^ k§ >»tshi11YaChvmyan! ­.ki , o'qituvchi uchun fanni chuqur bilish bilan birga, shaxs yaxlitligi, erkinligi, yuksak axloqiy va chinakam fuqarolik , insonga muhabbat, ijodkorlik, mahoratlilik majburiydir. pedagogik mahorat texnikasi.
Sovet o'qituvchilari tayyorlash tizimining rivojlanishi oliy ta'limni davlat quroli sifatida g'oyaviy-falsafiy tushunish kontseptsiyasi ta'siri ostida, ta'limdan ushbu tizim uchun qulay bo'lgan shaxsnin foydalaniladi. klassik materializm tamoyillari ­. Bo'lajak o'qituvchida fikrlashning protsessual funktsiyalarini rivojlantirishga va uning tizimlashtirilgan bilimlarni o'rganish, takrorlash, mustahkamlash va qo'llashni tashkil etish ko'nikmalarini shakllantirishga yo'naltirilganligini belgilaydi. Pedagogik ta'limning bunday yo'nalishi pedagogik faoliyatning tarkibiy xususiyatlarini, uning asosiy tarkibiy qismlarini, o'qituvchining tegishli malakalari tizimini, shuningdek, g'oyaviy, kasbiy, pedagogik va kognitiv yo'nalishni belgilovchi xususiyatlar va xususiyatlarni batafsil o'rganishni talab qildi. olimlar va pedagogik sovet davri (F.N. Gonobolin, I.A. Zyazyun, E.P. Ilyin, V.A. Kan-Kalik, N.V. Kuzmina, V.A. Slastenin, N.F. Talyzina, A.I. Shcherbakov va boshqalar) asarlarida ochib berilgan o'qituvchi shaxsiyati. Alohida mualliflar tomonidan taklif qilingan yondashuvlardagi farq - bu kasbiy faoliyatning asosini tashkil etuvchi tarkibiy qismlarni ishlab chiqish darajasi, urg'ularni joylashtirish va ustuvorliklarni belgilash.
innovatsion jarayonlarning yuqori zichligi bilan tavsiflanadi . ­Nisbiy chiqarish

Deklarativ bir xillikdan mahalliy ta'limda yuz bergan uslubiy ko'rsatmalarning o'zgarishi ­bo'lajak o'qituvchini tayyorlashga yangi yondashuvlarni topish muammosini keltirib chiqardi. Ijtimoiy-pedagogik adabiyotlarda o'qituvchining yaxlit shaxsini shakllantirish zarurligi, uning pedagogik mzexers ( CZ . Fi . Nlkznov, I. A. Zyazyun va boshqalar) haqida fikrlar mavjud _? psd 8 .[' 01 ^, va ­kasbiy kompetentsiya (V.A. Adolf, A.G. Bermus,
V.A. Bolotov, N "F. Efremova, I.A. Qish, T.E. Isaeva, V.V. Kraevskiy, V.V.
kontseptsiyasi , uning asosiy g'oyasi " o'quvchilarning ­shaxsiy funktsiyalarining to'liq namoyon bo'lishi va mos ravishda rivojlanishi uchun shart- sharoitlarni yaratish" ( V.V. Serikov), "shaxsga yordam beradigan shaxsiy xususiyatlarni rivojlantirish". hayotining ustasiga aylang” (A.G. Kuznetsova). Nomlangan muammo (E.V. Bondarevskaya, S.V. Kulnevich, V. V. Serikov, V. I. Slobodchikov, I. S. Yakimanskaya va boshqalar) bo'yicha olib borilgan tadqiqotlar va nashrlar tahlili g ma'lum bir ijtimoiy tipini shakllantirish uchun uning asosiy yo'nalishini ­aniqlash imkonini beradi. ta'limda shaxsga yo'naltirilgan yondashuvni amalga oshirish, shu jumladan pedagogik: ta'lim jarayoniga shaxsga yo'naltirilgan texnologiyalarni joriy etish, tavsifida asosiy so'zlar ijodkorlik; tadqiqot izlash, pedagogik yordam va yordam.
Shu bilan birga, kasbiy ­jismoniy tarbiyani takomillashtirish yo'llarini izlash ishlari olib borilmoqda. Maxsus adabiyotlarni tahliliy tahlil qilish shuni ko'rsatdiki, jismoniy madaniyatni falsafiy va madaniy pozitsiyalardan tushunish natijasida (tizimlilikning falsafiy printsipi; madaniyatning insoniy-ijodiy funktsiyasi; madaniyatning birligi va uning mazmuni xilma-xilligi tushunchasi; tushunish). insonning yaxlitligi, yaxlit individualligi va boshqa ko'plab jihatlari) olimlar (V.K. Balsevich, N.N. Visitei, M.Ya.Vilenskiy, L.I.Lubisheva, E.Maynberg, A.M.Maksimenko, L.P.Matveev, Yu.M.Nikolaev va boshqalar) kelgan. jismoniy madaniyatni inson madaniyatining asosiy turlaridan biri sifatida tushunish, uning o'ziga xosligi, asosan, ushbu madaniyat turi jismoniy holatni optimallashtirish va shaxsning birlikda rivojlanishiga olib keladigan yo'nalishda profillanganligidadir. uning aqliy rivojlanishi bilan.o'z harakat faoliyatini ratsionalizatsiya qilish va boshqa madaniy qadriyatlar bilan uyg'unlikda samarali ishlatish asosida. Tadqiqotchilar kasbiy jismoniy tarbiya qadriyatlarini rivojlantirishning dolzarb muammosini ko'rib chiqadilar va jismoniy madaniyatning ta'lim maydonida yaxlit, integrativ madaniyatga o'xshash nazariyaga ega bo'lish maqsadga muvofiqligini ta'kidlaydilar; ushbu ijtimoiy hodisaning qiymat potentsialining ahamiyatini va uning inson dunyoqarashi, ma'naviyatini shakllantirishga ta'sirini (tana * vosita fazilatlari bilan bir qatorda) ochib bera oladi, unda o'z-o'zini qurish irodasini, o'ziga bo'lgan qiziqishni uyg'otadi. -jismoniy madaniyatning turli xil ma'naviy va jismoniy qadriyatlarini rivojlantirish bilan bog'liq bilim va o'z taqdirini o'zi belgilash (Yu.M. Nikolaev). Shaxsni keng tushunilgan madaniyat bilan tanishtirishning zaruriy komponenti ­bu kasbiy kompetentsiya bo'lib, u jismoniy, madaniy, axloqiy, intellektual rivojlanishni, shaxsni qadriyatlarning umumiy madaniy olamiga kiritishni o'z ichiga oladi va aynan shu makonda shaxs yanada rivojlanadi. mutaxassis sifatida o‘zini anglaydi. Shunga ko'ra, bo'lajak o'qituvchilarni tayyorlashning maqsadi kasbiy kompetentsiyani, shu jumladan yuqori umumiy madaniyatni, maxsus shaxsiy fazilatlarni (manizm ^, hamkorlik qilish qobiliyati, fikr yuritish) va ­mustaqil, ijodiy, o'ziga xos faoliyatga tayyorlik (faoliyat va shaxsiy tajriba darajasida) shakllantirishdir . shaxsga yo'naltirilgan pedagogik faoliyat insonparvarlik va madaniyatni shakllantiruvchi faoliyat sifatida.
Psixologik-pedagogik adabiyotlarda “kompetentlik” tushunchasi ­yaqinda keng tarqalgan. Evdmiotentsii evmyavyu'p ^ ubmning turli xil ta'riflari tahlili ikkita atamaning bir vaqtning o'zida qo'llanilishi: "kompetentlik" va "kompetentlik". A.V. Xutorskoy bu tushunchalarni umumiy va individual deb ajratishni taklif qiladi. "Ta'lim kompetensiyasi - bu shaxsiy va ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lgan ishlab chiqarish faoliyatini amalga oshirish uchun zarur bo'lgan Shreal voqelik ob'ektlarining ma'lum doirasiga nisbatan o'quvchining semantik yo'nalishlari, bilimlari, qobiliyatlari, ko'nikmalari va tajribasi". Shunga ko'ra, kompetentsiya - bu "egalik, tegishli vakolatga ega bo'lish. shu jumladan, unga shaxsiy munosabati va faoliyat sub'ekti. Xuddi shu fikrga D. Raven ham qo‘shiladi, u kompetensiyani ma’lum bir predmet sohasida muayyan harakatni samarali bajarish uchun zarur bo‘lgan o‘ziga xos qobiliyat deb hisoblaydi va yuqori ixtisoslashtirilgan bilimlarni, alohida turdagi predmet ko‘nikmalarini, fikrlash usullarini, shuningdek, o‘z ichiga oladi. o'z harakatlari uchun javobgarlikni tushunish.
“Kasbiy-pedagogik kompetentsiya” toifasini nazariy tahlil qilish jarayonida biz ushbu tushunchaning ko'p qirrali ekanligini aniqladik. Bir tomondan, bu ­pedagogik
faoliyatni amalga oshirishga nazariy va amaliy tayyorgarlikning birligi (V.A. Slastenin), o'qituvchining shaxsiy imkoniyatlari sifatida qaraladi, unga pedagogik muammolarni mustaqil va samarali hal qilish imkonini beradi, bu bilimlardan foydalangan holda. pedagogik nazariya, uning qoidalarini amaliyotda qo‘llash qobiliyati va tayyorligi (A.S.Robotova, T.V.Leontiyeva, I.G.Shaposhnikova), pedagogik faoliyatni yuqori saviyada olib borish, pedagogik muloqot qilish, o‘quvchilarni o‘qitish va tarbiyalashda yaxshi natijalarga erishish. ­(A.K. Markova). Boshqa tomondan, bu shaxsning shaxsiy (shaxsiy fazilatlar majmuasiga egalik) va faoliyat (turli xil xulq-atvor modellarini o'zlashtirish) tajribasiga asoslangan va unga o'z vakolati bilan bog'liq bo'lgan sohada samarali harakat qilish imkonini beradigan integratsiyaviy xususiyatdir. berilgan qo'llash sohasi).
- bu shaxsning tegishli kasbiy ta'lim darajasi, tajribasi va individual qobiliyatlari bilan belgilanadigan toifa degan pozitsiyadan kelib chiqamiz .­

asr,. uning uzluksiz ta'lim va o'z-o'zini takomillashtirishga bo'lgan g'ayratli istagi, biznesga ijodiy va mas'uliyatli munosabati (B.S.Gershunskiy).
Pedagogik kompetentsiyani o‘qituvchi kasbiy mahoratining tizimli ko‘rinishlaridan biri sifatida o‘rganadigan bo‘lsak, uning tarkibida ikkita quyi tuzilmani ajratib ko‘rsatish mumkin: faollik (bilim, malaka, pedagogik faoliyatni amalga oshirish tamoyillari va usullari) va kommunikativ (bilim, ko‘nikma, malaka va ko‘nikma). ­pedagogik muloqotni amalga oshirish usullari) (A.K. Markova, L.M. Mitina. E.V. Popova, G.A. Kachan va boshqalar). Shu bilan birga, kompetentsiya tarkibi tarkibiy qismlar to'plami sifatida ifodalanishi mumkin: motivatsion (kasbiy faoliyat uchun ijobiy motivatsiya), maqsadni belgilash (o'z-o'zini tarbiyalashda maqsadlilik, bolani ta'lim jarayonining asosiy maqsadi sifatida ko'rish va boshqalar. .), shaxsiy (faoliyat uslubi) ( ' o'qituvchining xususiyatlari, muloqot qilish qobiliyati) va mazmunli-operativ (murakkab) zn "iy" " tizimdagi ko'nikmalar fan faoliyati" o'qituvchi -
talaba") (V.A. Adolf).
“Kasbiy kompetensiya va “tnvryagshe^ifi^ fm§ davrsaigkuzhvdshakak iHaytngti No 1$ak sizning predmeti kontseptsiyasiga turlicha yondashuvlarni tahlil qilib , biz shunday xulosaga keldikki, jismoniy tarbiya o‘qituvchisining kasbiy kompetensiyasi ana shu kasbiy kompetensiyaning kombinatsiyasi hisoblanadi. , jismoniy tarbiya sohasidagi kasbiy faoliyatning asosiy turlari bo'yicha tipik muammolarni hal qilish jarayonida yuqori sifatli natijalarga erishish imkonini beruvchi kommunikativ va shaxsiy xususiyatlar . ­Biz tomonidan ishlab chiqilgan jismoniy tarbiya o'qituvchisining kasbiy kompetensiyasi tuzilmasi (ohsmy 1 ) uchta asosiy komponentni o'z ichiga oladi ^: kasbiy faoliyat (mavzu, axborot-tadqiqot, vapeologik va vosita kompetentsiyalari), kommunikativ ­(kommunikativ va ijtimoiy-tashkiliy kompetensiyalar) va shaxsiy. (qadriyat-semantik, refleksiv va umumiy madaniy kompetensiyalar, shuningdek, har bir kompetentsiyaning tuzilishi ma'lum shaxsiy fazilatlarni nazarda tutsa ham, kasbiy ahamiyatga ega bo'lgan fazilatlar to'plami).
Bo'lajak jismoniy tarbiya o'qituvchisining kasbiy kompetentsiyasining taqdim etilgan tarkibiy qismlariga asoslanib, ushbu shaxs sifatini shakllantirish jarayonining muvaffaqiyatini baholashga imkon beradigan mezonlar aniqlandi: faoliyat nuqtai nazaridan, talabaning nazariy va uslubiy bilimlarga egaligi ­. FK mutaxassisining kasbiy faoliyatining asosiy turlarining xususiyatlarini hisobga olgan holda shaxsga yo'naltirilgan pedagogik jarayonni rejalashtirish, qurish va boshqarish tajribasi ; kommunikativ jihatdan - o'z­
o‘quvchining ­o‘quv jarayonining barcha ishtirokchilari bilan demokratik muloqot uslubi; shaxsiy sohada - bo'lajak o'qituvchining shaxsiy kelib chiqishi qadriyatlarining tashuvchisi sifatidagi sub'ektiv kasbiy pozitsiyasi ­.
yo'naltirilgan ta'lim.

jismoniy tarbiya o'qituvchisi kasbiy kompetentsiyasining u yoki bu tarkibiy qismi bilan bog'liq individual kompetentsiyalarni shakllantirish mezonlarining sifat ko'rsatkichlarini ajratib ko'rsatdik .­talabalarining kasbiy kompetentsiyasining mazmuni, tuzilishi va mezonlarini aniqlab , biz PDU Jismoniy tarbiya va sport fakulteti bitiruvchilari o'rtasidagi kasbiy kompetentsiyaning hozirgi darajasiga diagnostika o'tkazdik . ­T.G. Shevchenko. Tadqiqot parametrlari biz aniqlagan jismoniy tarbiya bo'yicha bo'lajak o'qituvchining kasbiy , kompetentsiyasini shakllantirishning integrativ xususiyatlari edi ­: pedagogik faoliyatning motivatsiyasi va uning muammolarini hal qilishga ijodiy yondashish (ijodkorlik ­), akademik bilim, insonparvarlik. shaxsning yo'nalishi, shuningdek, sub'ektivlik ko'rsatkichlari (tanqidiylik, reflekslik, mas'uliyat, o'z-o'zini rivojlantirish qobiliyati).

Diagnostika natijalarini tahlil qilib, biz shuni ta'kidladikki ­, etarlicha nazariy tayyorgarlik darajasi bilan bir qatorda respondentlarning ko'pchiligida shaxsni aks ettirish va pedagogik yo'nalishning past darajasi, insonparvar pedagogik pozitsiyaning yo'qligi, tashqi motivatsiyaning ustunligi. o'rganishda ham, kasbiy faoliyatda ham. Olingan ma'lumotlar bo'lajak jismoniy tarbiya o'qituvchilarining kasbiy kompetentsiyasining shaxsiy va kommunikativ tarkibiy qismlari etarli darajada shakllanmaganligidan dalolat beradi va kasbiy jismoniy tarbiya mazmuni va protsessual tarkibiy qismlarini printsiplar va qadriyatlarni joriy etish yo'nalishi bo'yicha tegishli tuzatish zarurligini tasdiqlaydi. shaxsga yo'naltirilgan ta'limni universitetning o'quv jarayoniga, ong va jarayonlarga yo'naltirilgan, talabalarning individual va shaxsiy o'zini o'zi rivojlantirish.
Jismoniy madaniyat o‘qituvchisining kasbiy kompetensiyasini shakllantirish jarayonini uslubiy va texnologik ta’minlash ” ­ikkinchi bobida jismoniy madaniyat o‘qituvchisi faoliyati o‘rganilib, ushbu profildagi o‘qituvchining kasbiy-pedagogik tayyorgarligi xususiyatlari tahlil qilingan. . ­Jismoniy madaniyat o'qituvchisining kasbiy kompetentsiyasining mazmuni, uni oliy o'quv yurtida o'qish jarayonida shakllantirish yo'llari va mexanizmlari ochib berilgan, malakali jismoniy madaniyat o'qituvchisini tayyorlashnin modeli nazariy asoslangan. Jismoniy tarbiya va sport sohasida bo'lajak mutaxassisning kasbiy kompetensiyasini rivojlantirishning eksperimental sinovdan o'tgan texnologiyalari tavsiflanadi va eksperimental ishlarning natijalari umumlashtiriladi.
bilim, ko'nikma va malakalar majmui nuqtai nazaridan ma'lum ijtimoiy talablarni o'z ichiga olgan maqsadli sozlamalar, faoliyat tuzilmasi va mutaxassis modelidir. ­, va dunyoqarash darajasi, axloqiy va ijtimoiy fazilatlari jihatidan.