Umumtexnika fanlari va texnologiya kafedrasi ro‟yxatga olindi №2020 y ― ‖ «tasdiqlayman»

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

35 
5-MAVZU: TO‟QUV DASTGOHINING TUZILISHI VA ISHLASH 
PRINSPI. TO`QUVCHILIK NUQSONLARI 
REJA: 
1. To‟quv dastgohining tuzilishi va ishlash prinspi 
2. To`quvchilik nuqsonlari 
Tuquv stanogining sxemasi rasmda berilgan. Navoy 1 dan kelayotgan tanda 
skalo 2 dan egilib o‗tib, lamel 3, remizkalar 4 gulalarining ko‗zlari orqali, batan 8 
ga mahkamlangan berdo 5 tishlari orasidan o‗tadi. Tayyor gazlama stanokning old 
brusi 11 dan egilib o‗tib, tovar regulyatori 9 yordamida tovar vali 10 ga o‗raladi. 
Tanda doimo tarang turadi. Oddiy polotno o‗rilishni hosil qilish uchun (chit, bo‗z, 
polotno kabi gazlamalar shunday o‗rilishda to‗qiladi) ikkita remizka etarli: bitta 
remizkaga tandaning barcha juft iplari, ikkinchisiga toq iplari o‗tkaziladi. Agar 
to‗quv stanogida bitta remizka ko‗tarilib, ikkinchisi tushsa, barcha tanda iplari 
surilib to‗quv bo‗shlig‗i (zev) hosil qiladi. Moki ana shu bo‗shliqdan o‗tadi. 

---

36 
Polotno o‗rilishda remizkalar ekssentrikli bo‗shliq hosil qiluvchi mexanizm 
yordamida ko‗tarib-tushiriladi. Unda podnojka 12 va ekssentrik 13 bor. Tirsakli val 
14 povodoklar orqali batanni va unga mahkamlangan berdo 5 ni harakatlantiradi. 
O‗r-tasida arqoqli shpula bo‗lgan moki 6 turtkich 7 zarbi ta‘sirida bo‗shliq orqali 
uchib o‗tadi va arqoq ipini tashlab ketadi. Batan tebranma harakatlanadi va berdo 
yordamida arqoq ipini gazlama chetiga o‗radi. Sungra remizkalar o‗z vaziyatini 
o‗zgartiradi: yangi bo‗shliq hosil bo‗ladi, moki orqaga uchib o‗tadi va yangi arqoq 
ipini tashlab ketadi. Batan yana tebranma harakatlanadi va yuqorida aytilgan 
jarayonlar takrorlanadi. Tanda asta sekin bo‗shala boradi, hosil bo‗lgan gazlama 
esa tovar valiga o‗raladi.
Tovar regulyatori gazlamani qanday tezlikda surishiga qarab, gazlamaning 
zichligi har xil bo‗ladi: tezlik oshganda zichlik kamayadi. 
Ekssentrikli stanoklarda faqat polotno o‗rilishli gazlamalar to‗qiladi. Mayda 
to‗quv naqshi hosil qilish uchun remizkani ko‗taruvchi karetkali stanoklar 
qo‗llaniladi. Yirik naqshli gazlamalar jakkard mashinalarida to‗qiladi. Tukli 
gazlamalar to‗qish uchun tuk chiqaruvchi maxsus to‗quv stanoklari ishlatiladi. Eng 
ko‗rinishidagi gazlamalar dumaloq to‗quv stanoklarida olinadi. Ular arqoq iplari 
uzilganda yoki tugaganda mokidagi shpulani almashtiradigan avtomat mexanizm 
bidan ta‘minlangan.
Keyingi yillarda metalldan ishlangan ixcham arqoq tashlagichlari bo‗lgan 
STB stanoklari va pnevmatlik gidravliq rapirali hamda pnevmorapirali mokisiz 
to‗quv stanoklari ko‗plab ishlab chiqarilmoqda va keng qo‗llanilmokda. Mokili 
tnuv stanoklaridan farqli ravishda mokisiz tukuv stanoklari ancha unumli; deyarli 
shovqinsiz ishlaydi va ipni kam uzadi.
Mamlakatimizda ishlab chiqariladigan mokisiz tuquv stanoklarining asosiy 
tiplari mokisiz pnevmorapirali stanoklardir.
Bunday stanokning to‗knuv bo‗shligiga bir vaqtda o‗ngdan va chapdan 
ikkita qattiq naycha-rapiralar kiritiladi. Ular batan o‗rtasida uchrashib, kanal hosil 
qiladi. Bu kanalga maxsus mexanizm o‗lchagich arqoq ipi tashlanadi, so‗ngra 
rapiralar bo‗shlikdan chiqadi, arqoq ipi o‗ng tomonda gazlama chetidan qirqiladi 
va uni berdo gazlama chetiga uradi. Pnevmorapirali stanokda to‗qilgan 
gazlamaning ikki tomonida 1 sm kenglikda hoshiya bo‗ladi. CHSSRda mokisiz 
gidravlik tuquv stanoklari ishlab chiqarilmoqda. Bunday mashinalarda arqoq ipini 
suv tomchilari tashlaydi.