Umumtexnika fanlari va texnologiya kafedrasi ro‟yxatga olindi №2020 y ― ‖ «tasdiqlayman»

Yirik gulli urilishlar 
Yirik gulli o‗rilishlar maxsus mashinali to‗quv stanoklarida hosil qilinadi. 
Yirik gulli
O‗rilishlardagi naqshning o‗lchamlari va shakli turli-tuman bo‗lishi mumkin 
(o‗simliklarning rasmi, geometrik naqsh va kompozitsiyalar, syujetli hamda tema-
tik rasmlar va hokazo). Turli gazlamalar, shuningdeq portretlar, rasmlar, gilamlar, 
gobelenlar, choyshab, dasturxon va boshqa buyumlar yirik gulli o‗rilishda 
to‗qilishi mumkin.
Yirik gulli o‗rilishlar oddiy va murakkab xillarga bo‗linadi. Oddiy yirik gulli 
o‗rilishlar ikkita iplar sistemasidan iborat bo‗ladi; ip gazlamalar (satin-jakkard 
«Vira» va hokazo); shoyi gazlamalar (alpaq dudun, «Moskva», «Vesna», 
«YUbileynaya» va hokazo); ko‗ylaklik jun gazlama («Effekt»), zig‗ir tolali 
dasturxon, sochiq, bezak gazlamalar va hokazo to‗qishda qo‗llaniladi. 
Murakkab yirik gulli o‗rilishlar uch va undan ko‗p iplar sistemasidan iborat 
bo‗ladi; gobelenlar, gilamlar, mebelga qoplanadigan gazlamalar, choyshablar va 
«Kosmos», «Marsianka», «Simfoniya», «Melodiya» va boshqa gazlamalar 
to‗qishda qo‗llaniladi. 

---

52 
8 – MAVZU: TABIIY VA KIMYOVIY TOLALARDAN TO„QILGAN 
GAZLAMALARNI PARDOZLASH 
REJA: 
1. Tabiiy tolalardan to„qilgan gazlamalarni pardozlash 
2. Kimyoviy tolalardan to„qilgan gazlamalarni pardozlash 
To‗quv stanogidan olingan va pardozlanmagan gazlama xom gazlama deb 
ataladi. Xom gazlamadan tayyor gazlama olish uchun bajariladigan fizik-kimyoviy 
va mexanik jarayonlar yig‗indisi gazlamalarni pardozlash deyiladi. 
Gazlamalarni pardozlashdan maqsad ularning xossalarini yaxshilash, 
ko‗rkamlashtirish va ularga tovar ko‗rinishi berishdir. Pardozlashda gazlamani 
hosil qilgan tolalarning kimyoviy tarkibi hisobga olinadi. Masalan, o‗simlik 
tolalaridan to‗qilgan gazlamalarni pardozlash uchun kislotalar ishlatishda 
eritmalarning konsentratsiyasi va ishlov berish vaqti qat‘iy bo‗lishi kerak chunki 
aks holda gazlamaning pishiqligi pasayishi yoki gazlamaning o‗zi tuzishi mumkin. 
Pardozlash operatsiyalarining tartibi har qaysi operatsiya uchun belgilangan 
texnologik rejimiga bog‗liq bo‗ladi. Pardozlash jarayonida ba‘zi operatsiyalar 
takrorlanishi mumkin. Masalan, ba‘zi artikuldagi draplarda quyuq baxmal tuki 
hosil qilish uchun tuk chiqarish va qirqish operatsiyalari bir necha marta 
takrorlanadi. Juda oq zig‗ir gazlamalar olish uchun ular to‗rt marta qaynatiladi va 
oqartiriladi. 
Nimaga mo‗ljallanganligiga qarab, gazlama maxsus ishlovdan o‗tkaziladi. 
Masalan, plashlik va shinellik gazlamalar suv yu`tirmaydigan modda bilan, 
palatkabop gazlamalar chiritmaydigan modda bilan ishlanadi, bejirim gazlamalar 
metallanadi va xokazo. 
Kimyoviy tolalar keng ishlatilishi munosabati bilan tolalar va iplarning turli 
darajada kirishishiga asoslangan pardozlash jarayonlari qo‗llaniladi. 
So‗ngi yillarda pardozlash uchun oziq-ovqat mahsulotlari (kraxmal, un) 
o‗rniga turli kimyoviy moddalardan keng foydalanilmoqda. Unumdor potok 
liniyalar o‗rnatilmoqda. Gazlamalarni o‗rog‗liq holatda uzluksiz oqartirish 
liniyalari, universal bo‗yash liniyalari, gazlamalarni yoyib uzluksiz oqartirish 
agregatlari, g‗ijimlanmaydigan va kirishmaydigan qilib pardozlash liniyalari va 
xokazolar shunday potok liniyalar jumlasiga kiradi. 
Jihozlarni 
takomillashtirish, 
potok 
liniyalar 
o‗rnatish, 
mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirishni keng joriy qilish, kimyo sanoatining 
yangi yutuqlaridan foydalanish pardozlashda mehnat unumdorligining oshishiga va 
maxsulot sifatining yaxshilanishiga olib keladi.