Universiteti b. A. Bahritdinov s. A. Zokirova
m a y d o n i s is h ig a olib keldi. M eliorativ tizim lar y a ’ni v a z ifa g a - s u g r is h va
Download 35.04 Kb. Pdf ko'rish
|
|
m a y d o n i s is h ig a olib keldi. M eliorativ tizim lar y a ’ni v a z ifa g a - s u g r is h va q u ritish g a e g a b lg a n tizim ni q o ’lla n ilish ig a o lib k e lm o q d a . D renaj q ilin g a n y erla m in g a s o s iy q ism i hozirgi ku nd a rivojlangan d avla tla rd a -N id e r la n d iy a , G er m a n iy a , A Q S H v a Y a p o n iy a d a jo y la s h g a n . Q ish loq x o ’jaligining rivojlanishi o m illarid an biri fan yutuqlari qollanilishidir. Y evrop a, A Q S H v a R o s s iy a kabi d a v la la r q is h lo q x jaligi fani b y ich a katta tajriba, fan lab oratoriyalariga, institut v a o ’q u v m a sk a n la r ig a eg a d ir. K o’p h ollard a a s s o s i y rolni d a v la t v a u n in g o lib b o r a y o t g a n s u b s i d i y a s i y o s a t i h a m d a u n in g x u s u s iy m a b l a g ’ b ila n ta ’m in la n ish i, Ikkinchi ja h o n u r u s h id a n s o ’n g q is h lo q x jaligi v a o z iq - o v q a t b o ’y ich a ta sh k il q ilin g a n x a lq a r o ta sh k ilo t FAO BM T katta a h a m iy a tg a egad ir. H ozirgi k u n d a 1 8 x a lq a ro ilm iy-tek sh irish q ish lo q x jaligi institutlari m avjud b o ’lib, u la m in g a s o s i y v a z ifa s i e k in la m in g , y a ’ni b o s h q a la r id a n yuqori hosildorlik v a b o s h q a x u s u s i y a t l a r g a e g a b o ’lg a n n a v la r n i y e tis h tir is h d ir . A Q S H d a m ak k aj xorin in g gibrid navlari kirib k elish i hosildorlik v a u n um d orliknin g m islsiz s a k r a s h ig a , 4 0 -y y .d a 0 ’rta G ’arb d a y e m ba za s» ta sh k il to p ish ig a olib keldi. 1 9 4 4 - yildan b o s h la b M ek sik k a d a N orm an B orlau g b o s h c h ilig id a bir guruh olim lar o 'z ish in i b o s h la d i, u la r 5 yil ic h id a b u g ’d o y n in g y u q o r i h o s ild o r n a v in i is h la b c h iq is h g a m u v a ffa q b ldi. 5 0 -y y .d a . u sh b u navlar M ek sik a d a tarqaldi, 6 0 -y y .d a , e s a O s i y o d a v la t la r id a . B u H in d is t o n g a 1 5 yil ic h id a b u g d o y h o s ilin i 2 m a r o ta b a g a k p aytirilish in ing v a zini b u tu n lay t a ’m in la sh ig a olib keldi. Bilinar z g a r ish la r u s h b u “y a s h ir inqilob g u ru ch y etish tirish d a h a m o ’z t a ’sirini tkazdi. F ilippin dagi x a lq a r o guruch institutida ish la b c h iq a r is h g a n yuqori h o sild o r gu ru ch navlari etish tirila b o s h la n d i. Tropik iq lim g a m o s b lg a n u s h b u navlar, y a x sh i nam lik, katta m iq d ord a o ’g ’it, m e x a n is a ts iy a y a ’ni katta kapitalni ta la b qilar ed i. Bu is h la b ch iq a rish iin g in te n siv la n ish in i bildirar v a ijtim oiy o ’z g a rish la rn i olib k elar ed i. D on x jaligining y a x sh ila n is h i fa q a t rivojlan gan d avlatlarn in g bir n e c h ta ijtin m oiy-iqtisodiy tu z ilm a s ig a h o s b lg a n h o lo s . M a sa la n , H in d isto n d a bu P e n d jo b 8 0 -y . b io te x n o lo g ik in q ilob n in g b o s q ich i b o s h la n d i. M a’lum bldiki, b io te x n o lo g iy a la m i sim liklarga q lla s h k p vaqtn i ta la b qilar e k a n . C hunki, d o n m a d a n iy a tid a sim lik t qim alari g e n e tik o ’z g a r is h h a m d a “un um d oriiknin g g e n i n i ” a n i q l a s h k a tta m u a m m o n i k e ltir ib c h i q a r g a n . B i o t e x n o lo g i y a r n i c h o r v a ch ilk d a q llanilishi k proq sa m a r a li b lishi m a ’lum b ldi. Katta sh o h li m o lla r g a o ’s i s h gorm onini b e rish , bir s o g ’im su t m iqdorini 1 0 -2 5 fo iz g a osh ira d i. C h c h q a la r d a e s a u n in g o g ’irlikda 5 0 f o iz g a e rish ild i. Y an gi b io te x n o lo g ik prep aratlard a laboratoriya v a katta k o rx o n a la m in g transm illiy k orxonalarid a ich lab ch iq ilad i. S h u n d a y qilib, 3 0 0 k o m p a n iy a lrd a n 5 0 d a n ortig’i A m e rik a g a te g is h li (“S e tu s" , “G e n e tik ”,"Dyupon v a b.) b u n d a n ta sh q a r i, ingliz, fr a n su z , s h v e y ts a r k o m p a n iy a la ri m avjud . U s h b u y a n g i u su lla rd a n q is h lo q x ja lig id a f o y d a la is h g a fa q a t A Q S H g a o ’x s h a g a n d a v la tla rd a katta ferm a la rd a im kon bord ir Hali h a m g e n in jen eriy a si v a b io te x n o lo g iy a r n i, sh u bilan birga o d a m la r g a , q a n d a y o q ib a tla r g a olib k elish i fa n d a n o m a ’lum . S h u n in g u c h u n m a s a la n : Y el, A Q S H d a n k e la d ig a n g o r m o n y o r d a m id a b o q ilg a n h a y v o n g o s h ti m a h su lo tla ri importi ta ’q iq la n g a n . S h u n g a q a ra m a y , k p a g r o x o ’jalik k o m p le k s i k om p an iyalari b io te x n o lo g iy a n i p e r sp e k tiv y o n a lis h ig a katta a h a m iy a t b erm o q d a la r, agrox jalik k o m p le k si korxonalrin in g 3 5 foizi b io te x n o lo g iy a la r bilan b o g ’liqdir. Q is h lo q x ja lig in in g fa n n i te k s h ir is h d a g i roli h a q id a u n g a a jra tila y o tg a n m o d d iy m a b l a g ’g a q a r a b a y t is h m u m k in . D u n y o b o ’y ic h a u s h b u tu r d a g i te k s h ir is h la r g a u m u m fa n sa r fa ltrid a n 3 foizi k e ta d i. O lim larn in g fikriga k ra, fa n g a m a m la k a tla rn in g q ish lo q x jaligi m a h su lo tla ri b a h o s id a n 2 fo izd a n k am ish la tilm a slik k erak. 7 0 y. G ’arbiy Y e v ro p a d a fa n g a 2 ,2 foizi S h im o liy A m erik a d a b ls a 1 ,2 , A frikada 1 ,4 , O s iy o (X itoyni h is o b g a o lg a n d a ) 1 ,9 , J a n u b i-S h a rq iy O s iy o d a - 0 5 fo iz k e tg a n q is h lo q x jaligi m a h s u lo ti b a h o s in i h is o b g a o lg a n h o ld a sh u n i a y tish m um kin-ki, r iv o jla n a y o tg a n d a v la tla rd a fa n g a o z m iq d ord a m a b la g ’ s a r fla n m o q d a . S h im o liy A m erik a, Y evrop a, A vstraliya, Y a p o n iy a v a Isroil kabi d a v la tla rd a e s a u sh b u s o h a n a fa q a t davlat, balki s h a x s iy m ulk m a n b a la rid a n h a m k a tta m iq d o r d a m a b l a g ’ a jr a tila d i. S h u n d a y q ilib , q is h lo q x ja lig id a y a n g ilik la r n i m u r a k k a b g e o g r a f i y a s i s h a k lla n d i. H o zir g i k u n d a y a n g ilik la r kiritishning h ar xil usullari ta r q a lg a n . A n a ’n a v iy yangilik lar k o ’p h ollard a m igrantlar y o r d a m i d a b ir d a v l a t d a n b o s h q a s i g a y o k i bir r a y o n d a g i f e r m a l a r d a n b o s h q a la r ig a ta rq a lg a n , hozirgi k u n d a u s h b u bilim lar z ic h ig a fan v a o ’q ish m a s k a n la r in i o m m a v iy a x b o r o t v a m a x s u s f a n -te x n ik a a x b o r o t v o s ita la r in i, rek la m a b o z o r tizim larini, ijtimoiy tash k ilotlari v a har xil k r g a zm a la m i o ’z ich ig a o la d i. Y an gilik lar k iritish g a q z g ’a tu v c h i s a b a b b lib b o z o r ta la b i, q is h lo q x jaligi m ah su lotlari v a s a n o a t tovariarining b a h o k on yu n k tu rasi x izm a t qiiadi. A h o li s o n in in g k o 'p a y is h i o z iq - o v q a t g a b o ’lg a n ta la b n i k u c h a y tir m o q d a . S h u n d a y qilib q is h lo q x ja lig in i d a v la t to m o n id a n ta r tib g a s o lin is h i k a tta a h a m iy a tg a eg a d ir. XX asrn in g ikkinchi yarm id a o z iq -o v q a t v a e k o lg iy a m u am m olarin i y e s h is h g a q a r a tilg a n x a lq a r o d a s tu r la r m u h im rol y n a y d i. 1 9 9 2 y. R io - d e - J a n e y r o d a q o ’y ilg a n m u s ta h k a m v a e k o lo g ik jih a td a n o p tim a l b o ’lg a n is h la b c h iq a r is h y lg a q o ’yilgan , b u v azifan i a m a lg a o sh ir ish u ch u n , q ish lo q x o ’ja lig id a fan tex n ik a yan gilik lam i b a r c h a x a lq a ro r eg io n la r u m u m v a lokal h u d u la rd a q lla n ish ta la b qiladi. B iologik q ish lo q x jaligi, oldin h a m bu ta n ish b lg a n , u s h b u y a n g i turini m iso l qilib keltirish m im kin. U n g a k p so h a li xojalikka o ’tishi y a n g i v a a n a ’n aviy te x n o lo g iy a la r n in g sin te z i, d e h q o n c h lik v a ch orvach ilik rta sid a m u n o s a b a tla r 0 ’r n a tish m in era l g itla r o ’rn ig a o r g a n ik 0 ’g ’itlarni q o l l a s h , y o v v o y i t v a x a sh a ro tla rd a n q u tu lish d a b iollogik v o sita la rd a n fo y d a la n is h , yerni q a y ta tik lash m a d a n iy a ti v a a l m a s h l a b e k is h n i q lla s h lik x o s d ir , e k o lo g ik t o z a b lg a n m a h s u lo tg a b lg a n ta la b rivojlan gan d avlatlard a h a m “b io lo g ik ” ferm a la r s o n i u n c h a k o ’p e m a s (A Q SH d a 1 0 fo iz g a yaq in G ’arbiy Y ev ro p d a e s a 1 fo izg in a x o lo s . B u n d an ta sh q a r i, ta la b n i k a m a y ish i b iologik ferm a la m i s o n i q isq a ra d i. S h u n d a y qilib, XX a s r oxirid a b a y n a lm ila lla s h u v ig a , fa n -te x n ik a d a r a ja si k tarilishi axb orot riv ojlan ish iga q aram ay, q ish lo q xo jaligi s a n o a t g a q a r a g a n d a a n c h a ortd a q o lm o q d a . R iv o jla n g a n t e x n o lo g iy a r iv o jla n g a n d a v la tla r n in g “sh im o lid a ” jo y la s h g a n , u n in g riv ojlan ayotgan d avlatlarn in g “ja n u b id a ” tarq alish i a h o lin in g k a m b a g ’alligi tu fa y li p a s t s u r ’a tla rd a kirib k e lm o q d a . F a n -te x n ik a m u k a m m a lig ig a fa q a t q ish lo q x o ’jaligid a m od d iy-texn ik, yuqori ix tis o s la s h u v ig a v a kapital s ig ’imliligi d a r a ja s ig a y e tg a n guruhlar e rish ish i m um kin. F a n -tex n ik a inq ilobi ish la b c h iq a r is h n in g , s h u bilan birga tab iiy o p tim a l im k o n iy a tg a e g a b o ’lg a n e k s t e n s i v tu rlarin i iq tis o d iy s a m a r a d o r lig in i s a q la b q o lg a n h o ld a in te n sifik a tsiy a g a e r ish is h m um k in . Tovar q ish lo q x o ’jaligin in g m o ’tadil z o n a d a jo y la sh u v i k o n s e n tr a ts iy a s i s a q la n ib qolad i. Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarish geografiyasining o’ziga xos tuzilishi ITR d avridan a h oli talab i k u ch a y ib borishi agrar sek tori k tarilish iga olib k e lm o q d a . Oxirgi 2 5 yil ich id a d u n y o q ish lo q x o ’jaligi m a h su lo ti h a x m i o ’sib , 6 mlrd.ni tash kil qildi. Lekin, o ’rta ch a bir yillik o ’s is h su r ’atlarining a h o li jon b o s h ig a q a r a b h iso b la y d ig a n b lsa k , baribir p a s t k o ’r sa tk ic h g a e g a . 1 9 9 0 - 1 9 9 7 yy.d a a g ra r m a h s u lo tin in g u m u m iy b a h o s i 1 7 fo iz g a k tarilgan , a h o li jo n b o s h ig a e s a fa q a t 5 fo iz g a . R e g io n v a d avlatlar o r a sid a to v a r va yalpi m a h s u lo t tarkibi h a m d a uning o ’s is h s u r ’ati v a hajm id a katta farq m avjud. 7 0 - 7 8 y y .d a Q ish lo q x ja lig i is h la b c h iq a r is h n i d u n y o n in g b a r c h a r e g io n la r id a o ’s is h i 9 0 y y .d a Y e v r o p a d a p a s a y i s h k u z a tild i. R o s s i y a , MDH d a v la tla r id a , 0 ’rta S h a r q iy Y e v r o p a d a bu b o z o r iq tiso d iy o tig a tish v a a h o li y a s h a s h d a r a ja s i v a ta la b p a s a y is h i bilan qattiq b o g ’liqdir. G ’arbiy Y ev ro p a d a (G erm a n iy a , F ra n siy a , Buyuk Britaniya, Skandinaviya davlatlarida) qishloq xjaligida ortiqcha ishlab chiqarish tufayli krizis kuzatilgan. 80-y.da 0siyo,70-y.da yetakchiblgan Shimoliy Amerikadan oshib ketdi, sish darajasi bo'yicha birinchilikkka chiqib oldi. Eng ko’p aholiga ega davlat- Xitoyda qishloq xo’jaligi mahsuloti hajmi, agrar islohot va “yashil inqilob” tufayli, o’sib ketdi. Hamma yerda oziq-ovqat muamosini yechishga katta ahamiyat berila boshlandi; hozirgi kunda oziq-ovqat ishlab chiqarishning sur’ati dunyo qishloq xjalgi mahsulotlarining o’rtacha krsatkichidan balandroqdir. Shunga qaramay, oziq-ovqat muammosi ba’zi-bir region va davlatlarda, xususan Afrikada saqlanib qolmoqda. Oziq-ovqat ishlab chiqarish MDH (Rossiya, Ukraina) davlatlarida tez qisqarib ketdi. Qishloq xjaligi yerlari hozirgi kunda umumiy dunyo уег (4,9 mlrd. ga 1997y.da) maydoni 37 foizni tashkil qiladi, oxirgi yillarda uning o’sishi sekin o’tmoqda. Noratsional ishlatish tufayli oxirgi yarim asrdan beri vegetar maydon degradatsiyaga uchradi, hozirgi kunda degradatsiya, eroziya, tuzlanish, botqoqlanish, fizik va kimyoviy degradatsiyaga uchragan yerlar 15-17 foizni tashkil qiladi. Hayvonlaming haddan tashqari tlanishi, eskidehqonchiliktizimi, notg’ri sug’orish va rmonlarning y’oq bo’lib ketishiga olib kelmoqda. Eng ko’p degradatsiyaga uchragan yerlar Yevropa (umumiy уег maydonning 23 foizi), Osiyo (18 foiz), Afrika (17 foiz), Shimoliy Amerika (7 foiz), Okeaniya (58 foiz) va Osiyo (42 foiz). Asosan, qishloq xjaligida qoratuproq, kashtan, qo’ng’ir rmon, jigarrang va kulrang yerlar ishlatiladi. Eng kp ishlov beriladigan yerlar Janubiy va Janubi-Sharqiy Osiyoda, Shimoliy Amerikada, eng katta yaylovlar esa Lotin Amerikasida vaAvstraliyada joylashgan. Qishloq xo’jaligi yerlari hajmi bo’yicha Xitoy, Avstraliya, AQSH va Rossiya ajralib turadi. Aholi soni kpayishi bilan birga uni yerlar bilan ta’minlanganligi kamaymoqda, agar 1980-y.da dunyo ahofisi jon boshiga 0,3 ga haydalgan yer tg’ri kelgan blsa, bu koYsatkich 1996-y.-0,26 ga teng edi. Davlatlar o'rtasidagi farq ham kattadir: Qozog’istonda - bir kishiga -1,9 ga, Kanadada -1,5 Xitoyda - 0,1 Yaponiyada esa - 0,03 ga yer to’g’ri keladi. Qishloq xjaligi tuzulishi ham muhim ahamyatga ega. Dunyo byicha yaylovlarga (70 foiz) haydalgan yer 28 foiz va kp yillik ekinzorlarga esa - 2 foiz to^ri kelmoqda. Faqat Yevropadagina ishlov beriladigan yerlar maydoni byicha yaylovlardan kproqdir, boshqa qifalarda esa teskari krsatkichni kuzatsa bo’ladi. Lekin, yerlar tuzilmasi yalpi va tovar mahsulotining tarkibini aniqlab bermaydi. Urbanizatsiya, dunyo bozori rivojlanishi kuchayishi mahsulotning talab va tarkibining standartlashishiga olib keldi. Qishloq xojaligi mahsulotlarining xilma-xilligi ham ancha kamaydi, kp davalatlarda smlikshunoslik qishloq xjaligining ishab chiqarish tuzilmasida yetakchi rinda turadi, kp rivojlangan davlatlarda asosiy rolni chorvachilik o’ynasa ham, faqat bir necha rivojlanayotgan davlatlarda (Mongoliya, Urugvay) chorvachilik yetakchi soha bo’lib qolmoqda. Tabiiy va ijtimoiy- iqtisodiy tebranishlar tuzilmasini zgarishiga olib keldi. XX asrning umumiy tendentsiya simlikshunoslikning asosiy rolini saqlab qolmoqda, sabzavotchlik va mevachilikni sishiga olib kelmoqda. Chorvachilikning rivojlanish jarayoni, sohalarni industriyallashtirish, chorvachilikning ishlab chiqarish munosabatlari dehqonchilik bilan yaxshilanmoqda. Bu kproq o’z va zga qishloq xjalk resurslarini ishlatayotgan Yevropa va Shimoliy Amerikaga xosdir. Shimoliy Amerika, Yevropa va Avstraliya kabi davlatlar qishloq xjaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishda va uni sotishda yetakchi rinda turadi. Ularga hozirgi kunda bu mahsulotlarining import va eksport banosi 2/3 qismi to’g’ri keladi. XX asr o’rtasiga qadar netto eksport bo’lgan davlatlar, hozirgi kunda netto-importyor davlatlarga aylanganlar, ularda eksportyor uchun mljallangan texnik va oziq-ovqat mahsulot kuchaygan va bir necha davlatlarda hattoki eksportga qaratilgan chorvachilik rivojlangan bo’lsa ham, shu asnoda Lotin Amerika ham kuchaydi. Ixtisoslashuv va davlatning MRT tizimidagi o’rni ekinzorlar tuzilmasida, oziq-ovqat, yem-hashak va texnik madaniyati nisbatida z aksini topdi. 0 ’simlik va chorvachilk yaxshi rivojlangan AQSHda ekinlaming yarmini yem-hashak.1/4 qismini oziq-ovqat va texnik madaniyat tashkil qiladi. An’anaviy iste’mol xjaligi rivojlangan va yaxshi rivojalanmagan chorvachilk bilan Hindistonda ekinlaming 7/10 qismini oziq-ovqat madaniyati, qolgani esa texnik va yem-xashak xjaligi o’rtasida teng blinadi. Don xo’jaligi ko’p davlatlarning asosiy sohasi bo’lib qolmoqda, don xo’jaligi har xil maqsadli vazifalarga egadir. Don xjaligi 2 guruhga blinadi: oziq-ovqat (bug’doy, guruch, javdari bug’doy) va yem-hashak (makkajo’xori, афа, suli, tariq, sorgo), ularni yem-hashak bo’lib ham, oziq-ovqat sifatida ham ishlatsa bladi. Umuman olganda, o’stiriladigan bug’doyning 2/5 qismi hayvonlarning yemiga ham ketadi, rivojlangan davlatlarda bu ko’rsatkich o’smoqda (AQSH 1/2). Yem- xashak turlarining roli rivojlangan davlatlarinning yem-xashak ishlab chiqarishda juda ham kattadir. Lekin, asosiy qimmatbaho mahsulot bu bug’doydir, chunki u nafaqat rivojlangan, balki rivojlanayotgan davlatlarning aholisini oziq-ovqat bilan ta’minlaydi. Dunyo oziq-ovqat muammosi yechilishi bug’doy xo’jaligi holatiga va xalqaro bug’doy savdosiga bog’liqdir. Oziq-ovqat rivojlangan davlatlarning iqtisodiy tish davrida davlatga bug’doy yordamida hozirgi kunda ularining asosiy siyosiy strategik katta bug’doy resurslariga egalik qilayotgan davlatlaming asosiy quroli blib qolmoqda. Bug’doy kompleksi - dunyo agroxo’jalik kompleksining asosiy qismi hisoblanadi. U murakkab, hududiy, global regional va milliy darajaga ega blgan tashkilotlarga egadir. Bu yerda ekstensiv va intensiv tizimlar ham bor, XX asrda Yevropa davlatlarida intesifikatsiya asosiy rinni egallagan blsa ham. Bug’doy madaniyati dunyoda ekilgan doning yarmini egallaydi. Don yetishtirishning hajmi oxirgi 20 yil ichida 2 marotabaga o’sgan va 80-y.da 20 mlrd.tni (2.11- jadval) tashkil qilgan. Bu natijaga hosildorlikning sishi tufayli erishildi (o’rtacha 1996-1998 yy. ichida 29 ga). Bug’doy yigi’b-terib olish bo’yicha Xitoy birinchi o’ringa chiqib oldi, u yerda 80-y. 1/3 ga ko’tarildi, 2-rinni AQSH, 3- 6-Jadval Ekin turlarining hosildorligi______________ H j al fk e k in i E k i s h m a y d o n i m l n . g a Y ig ’im m l n . t H o s i l d o r l i k q / g a 195 9/71 1 9 9 6 /9 8 19 69 /71 19 9 6 /9 8 19 69/71 1 9 9 6/ 98 Makkajxori 115 140 28 3 592 25 42 B u g d o y 213 22 8 328 595 15 26 G uruch 133 151 310 578 23 38 rinni Hindiston egallab, u yerda ham Xitoydagi kabi “yashil inqilob” tufayli ushbu krsatkichga erishildi. Dunyo bozoriga stirilgan bug’doyning j-qismi kelibtushadi. Asosiy bug’doyni eksport qiluvchi davlatlar: AQSH, Kanada, Argentina, Avstraliya va Fransiya. Yevropaning rivojlangan davaltlari bug’doyning asosiy importyori sifatida kriladi va u yerda bug’doyni iste’mol qilish qisqargani tufayli iqtisodiy tish davrida blgan davlatlar (0’rta-Sharqiy Yevropa; sobiq Sovet Ittifoqi respublikalari)da bug’doyning importi kamaygan. Bug’doy bilan ta minlanganlik Kanadada - 1,7 t. El va sobiq Sovet respublikalarida - 0,5 t, Xitoyda - 0,3 orasida tebranmoqda. Osiyo davlatlariga guruch va bug’doy yetishtirish, Yevropa uchun bug’doy, javdari, arpa, suli, makkajxori, Amerika uchun makkajxori va bug'doy, Afrika - makkajo’xori, sorgo, tariq va bug’doy, Avstraliya - bug’doy xosdir. Tovar bug’doy va makkajo’xori ko’p hollarda katta fermer, kooperativ davlat, arendator dehqonlar, pomestshik yerlar xjaliklarida o’stiriladi. Guruch, makkajo^xori, bug’doy, arpa, tariq va boshqa don xojaliklari turli xil ijtimoiy guruh xojaliklari tomonidan parvarishlanadi. Yog’ madaniyatining ahamiyati smoqda, uni ishlatish sohasi ham kengaymoqda (ovqat va yem). Sya hosildorligi ham ko’tarilgan (asosan AQSH va Braziliyada). Aholi oziq-ovqatida ildiz mevali simliklar ham katta rol o’ynaydi; mo’tadil iqlimda kartoshka, issiq iqlimda-manioka (cassava), yams, taro. Issiq iqlimda rivojfanayotgan davaltlarda kofe, kakao, choy plantatsiyalari z muhim mavqelarini saqlab qolmoqda. Sintetik va sun’iy mahsulotlaming raqobati kauchuk Download 35.04 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|