Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

Tavsiya etiladigan adabiyotlar
1. Маринович Л.П. Греки и Александр Македонский: к проблеме 
кризиса полиса. – М.: 1993.
2. Шахермайр Ф. Александр Македонский. – М.: 1984.
3. Эллинизм: Восток и Запад / Oтв. ред. Е.С. Голубцова. – М.: 
1992.
4. Дандамаев М. А. Политическая история Ахеменидской 
державы. – М.: 1985. 
5. Гафуров Б. Г., Цибукидис Д.И. Александр Македонский и 
Восток. – М.: 1980.
Asosiy sanalar
Mil.avv. 359–336-yillar 
Makedon podshosi Filipp II hukm- 
ronligi.
Mil.avv. 355-yil 
Fiva va Fokida o‘rtasidagi urush.
Mil.avv. 337-yil 
Korinf kongressi.
Mil.avv. 338-yil 
Xeroniya jangi.
Mil.avv. 336-yil 
Aleksandrning taxtga chiqishi.
Mil.avv. 334-yil 
Granik daryosi bo‘yidagi jang.
Mil.avv. 331-yil 
Aleksandriya shahriga asos solindi.
Mil.avv. 331-yil 1-oktabr Gavgamel jangi.
Mil.avv. 330-yil 
Ahamoniylar davlatining qulashi. 
Mil.avv. 329–327-yillar 
Spitamen boshchiligidagi sak-mas- 
sagetlarning yunon-makedonlarga
qarshi ozodlik kurashi.
Mil.avv. 327–324-yillar 
Aleksandrning Hindistonga yurishi.
Mil.avv. 323-yil 
Aleksandr Bobil shahrida vafot
etdi.

---

424
ELLIN DAVLATLARI
1. Ellinizmning mohiyati. 2. Ellin Misri (mil.avv. 
323–30-yillar). 3. Salavkiylar davlati. 4. Makedoniya. 
 
5. Pergam. Attalidlar davlati. 6. Yunoniston materigi va
orollar. 
1. Ellinizmning mohiyati.  Aleksandr yurishlaridan bosh-
lab to mil.avv. II asrgacha Rim Yunoniston va Yaqin Sharqda o‘z 
hukmronligini o‘rnatganiga qadar bo‘lgan davr G‘arb adabiyoti-
da ellinizm davri, deb ataladi. Bu davrda savdo-hunarmand-
chilik, madaniyat o‘choqlari – shaharlar jadal rivojlandi (Alek-
sandriya, Antioxiya, Baqtra va boshqalar). Bu davrda O‘rtayer 
dengizining g‘arbiy qismi Sharqning boy qadimgi madaniyati 
bilan jadal tanishib, uning to‘rt ming yillik to‘plagan madaniy 
yutuqlarini o‘zlashtirib ola boshladi.
 Ma’naviy-madaniy hayot, 
ilm-fan va san’at bu davrda yuksak darajada rivojlandi. Yan-
gi ilm-fan o‘choqlari, oliy maktablar va kutubxonalar paydo 
bo‘ldi. Fan-texnikada kashfiyotlar, ixtirolar qilinib, nodir asar-
lar yaratildi. Yangi fan tarmoqlari paydo bo‘ldi. Fanning taniqli 
arboblari o‘zlarining nodir asarlarini yaratdilar. Ijtimoiy-siyo-
siy, falsafiy ta’limotlar shakllandi.
«Ellinizm» tushunchasi tarix fanida birinchi marta XIX asr-
ning birinchi yarmida nemis olimi I. Droyzen tomonidan kiri-
tildi. Droyzen bu tushunchani makedoniyalik Aleksandrning 
bosqinchilik yurishlaridan keyingi katta tarixiy davrga nisbatan 
qo‘lladi va uning mazmunini madaniy soha bilan chekladi. 
XX asrning 50-yillari boshlaridan ko‘pchilik tarixchilar el-
linizm davrini siyosiy-iqtisodiy va madaniy-mafkuraviy so-
halarda mahalliy (Sharq) va ellin (G‘arb) madaniyatining sin-
tezi natijasida madaniy taraqqiyotning yangi bosqichi deb hi-
soblaydilar. Bu sintez qadimgi Sharqning ko‘pgina hududlari 
yunon-makedon istilolari oqibatida aniq tarixiy vaziyatda amal-
ga oshdi degan tushuncha hukm suradi. Haqiqatga esa, mil.
avv. I ming yillikdan boshlab, ayniqsa, dunyoda birinchi bor 
uch qit’ani birlashtirgan ulkan Ahmoniylar imperiyasi davrida 
Sharq va G‘arbning madaniy-iqtisodiy aloqalari va madaniyat-
lar muloqoti boshlangan edi. 

---

425
Ellin davrining uch yuz yillik xronologik davri uch tizim-
li izchil bosqichga bo‘linadi: Birinchi bosqich Aleksandrning 
Sharqqa yurishlari, uning davlatining tashkil topishi va dia-
doxlar urushlari natijasida bu davlatning yemirilishi (mil.avv. 
334–281-yillar)ni o‘z ichiga oladi. Ikkinchi bosqich (mil.avv. 
280-mil.avv. II asr o‘rtalari) yunon-sharq davlatchiligi, iqtisodi-
yoti va madaniyatining gullab-yashnagan davri. Ellin davrining 
yetuklik bosqichi. Uchinchi bosqich mil.avv. II asr o‘rtalaridan 
ellin davlatchiligining oxir-oqibatda yemirilishiga olib kelgan 
tushkunlik belgilarining yaqqol ko‘rinishi bilan tavsiflanadi. 
So‘nggi ellin davlati – Ptolemeylar Misrining mil.avv. 30-yilda 
halokatga uchrashi va uning Rim davlati tarkibiga qo‘shib olini-
shi bilan belgilanadi. Bu vaqt Ellin tafakkurining yaqqol so‘nish 
davri edi. Ilgari Ellin davlatlariga qarashli butun hudud g‘arbda 
Rim, sharqda Parfiya davlatlari tomonidan bo‘lib olindi.