Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

Tavsiya etiladigan adabiyotlar
1. Повестъ Петеисе III. Древнеегипетская проза / Пер. и комм. 
М.А. Коростовцева. – М.: 1977.
2. Коростовцев М.А. Религия древнего Египта. – M.: 1976.
3. Культура Древнего Египта. – M.: 1976.
4. Поэзия и проза Древнего Востока. – М.: 1973 (Библиотека 
всемирной литературы).

---

79
Asosiy sanalar
Mil.avv. 2600-yillar atrofi
Ulug‘vor piramidalar bunyod qilindi.
Mil.avv. IV ming yillik
Ilk adabiy asarlar paydo bo‘ldi.
Mil.avv. IV ming yillik oxiri 
Ilk yozuvning ibtidoiy ko‘rinishi
paydo bo‘ldi.
Mil.avv. II ming yillik 
Asosan 700 iyeroglif ishlatildi.
Milodiy VII asrda
Kopt tilini arab tili siqib chiqardi.
Mil.avv. 1922-yil
Yangi podsholik fir’avni Tutan-
xamon sag‘anasi topildi.

---

80
II BOB
QADIMGI MESOPOTAMIYA
1. Geografik o‘rni va tabiiy sharoiti. 2. Qadimgi Meso-
potamiya aholisi. 3. Davrlashtirish. 4. Mesopotamiyaning 
qadimiy tarixiy manbalari. 5. Tarixnavislik. 6. Arxeologik 
ma’lumotlar.
1.Geografik o‘rni va tabiiy sharoiti. Shimolda Armaniston 
tog‘laridan janubda Fors qo‘ltig‘igacha, sharqda Eronning tog‘li 
viloyatlaridan g‘arbda Suriya-Mesopotamiya cho‘llarigacha 
cho‘zilib ketgan hudud qadimda yunon geograflari tomonidan 
Mesopota miya (Ikki daryo oralig‘i – Frot va Dajla daryolari ora-
lig‘i) deb atalgan. Cho‘l va tog‘lardan tashkil topgan Shimoliy 
Mesopotamiyada Osuriya joylashgan edi. Qadimgi Mesopota-
miya hududi hozir asosan Iroq Respublikasi hududidir.
 Dajla 
va Frot daryolari Arman tog‘laridan boshlanib, Fors qo‘ltig‘iga 
quyiladi. Daryo suvlari minerallarga boy loyqa bilan oqib, tosh-
qin vaqtida dalalarga toshib, hosildor qatlam hosil qiladi. 
Ikki daryo oralig‘ida hosil olish uchun yil davomida sun’iy 
sug‘o rish (melioratsiya) ishlarini amalga oshirish kerak edi. Bu 
yerda qadimdan odamlar kanal va dambalar qurganlar. Me-
sopotamiya iqlimi shimol va janubda bir xil emas. Shimolda 
quruq subtropik zonada qishda ba’zida qor yog‘adi, bahor va 
kuzda yomg‘ir bo‘ladi. Janub juda issiq va quruq iqlimli. Meso-
potamiyada qadimda loy va tabiiy asfalt mo‘l-ko‘l bo‘lgan. Shi-
molda qo‘rg‘oshin, qalay, temir va tosh ham uchraydi. 
Mesopotamiya florasi juda kambag‘al. Faqat shimolda tog‘li 
hududda har xil daraxtlar uchraydi. Qadimda daryo vodiysi-
da tol daraxti, janubda qamishning turli xillari bo‘lgan. Xurmo 
palmasi muhim rol o‘ynagan. Strabonning aytishicha, qadimda 
uning 360 xil foydali xossasini bilganlar. Uzum va mevali da-
raxtlar, tariq, polba, kanop, bodring, sarimsoq, baqlajon, osh-
qovoq, loviya va no‘xat o‘stirilgan. 
Qadimda Mesopotamiya faunasi xilma-xil ko‘rinishda edi. 
Daryolarda baliq ko‘p bo‘lgan. Qushlar, eshak, cho‘chqa, kiyik, 
qu yon, tuyaqush, sherlar to‘qay va sahrolarda mo‘l-ko‘l bo‘lgan. 

---

81
Mesopotamiya Yaqin Sharqning keng bo‘shlig‘ida joylashganligi 
uchun xalqaro savdoda yetakchi rol o‘ynagan. Ko‘pgina yo‘llar 
g‘arbdan sharqqa, shimoldan janubga shu yerdan o‘tgan.