Урду жисмоний маданият факультети «Умумий жисмоний тарбия» кафедраси ўқитувчилари п ф. н. В рахимов, п ф. н. А шариповлар томонидан

Функционалтайёргарлик.
Волейболчиорганизминингфункционалимкониятлариундагижисмонийтайёргарликнингасосиниташкилқилади. Функционалимкониятларнингдаражасиконкретспортишчанлигиданамоёнбо`лади. Чунончи, машг`улотлартаъсиридабо`ладигано`згаришлармустаҳкамбо`лишиучуно`йинчиузоқвақтдавомидао`зигахос (специфик) ишнибажаришқобилиятигаегабо`лишилозим. Машг`улотмашг`улотларижараёнидаволейболчигахажмваинтенсивлигижиҳатидананчагинакаттанагрузканибажаришгато`г`рикелади. Ко`пинчабунагрузкамусобақанагрузкасиданҳамортиқроқбо`лади. Маълумки, о`йиндафаолиштирокетгано`йинчиҳаракатланади, сакрайди, то`пгазарбалиурушқилади, то`сиққо`ядиваҳакозо. Бундайшароитдабажараётганишнингдаражасиорганизмнингфақатенергетикаимкониятигабог`лиқбо`лмай, балкимаълумдаражада, нерв – мушаккординациясига, техниккамолотгаваҳаракатфаолиятинингмустаҳкамлигиниҳамдатежамкорлигинитаъминлабберувчибошқафакторларгаҳамбог`лиқбо`лади.
Спортчиларнингфункционалимкониятларимушаклардагиенергетикмоддаларниумумийзахирасиданташқаригипаксияхолатигапсихиктайёргарликбиланқаршиликко`рсатабилишяънитоликишничикарадиганкислородетишмаслигигабардошбераолишигаҳамбог`лиқ.
Организмнихадданташкарикаттаиштаъсиридатолиқишдансақлабқолишгасубъективтолиқишсезгисиёрдамберади. Толиқишспортчибажарганишгадоимоадекватбо`лавермайди. Мураббийспортчинитолиқишаломатларигато`г`рибаҳоберишга, о`зорганизминингхақиқийишчанлигинибилишгао`ргатишикерак. Шубиланбирқаторда, шикастланишлардаставвалқаттиқтолиқишдан, нагрузканингхажмиваинтенсивлигижудакаттабо`лишидан, разминканингетарлидаражадабо`лмаганлигиданкелибчиқишлигиниесдатутишкерак.
Волейболдаҳаракатфаолиятиспецификбо`лганиучунмашг`улотнингтурлиинтенсивликдабажариладиганмашқлариқисқаваайтарлиузоқинтервалвақтсуствафаолдамолишбиланбиргаликдаолибборилишилозим.


Тайёргарликнингбошлангичбосқичидажисмонийсифатларнитарбиялаш.
ТЕЗКОРЛИК – маълумишнингқисқавақтичидабажарилишиниталабетувчисифатбо`либ, унисамаралиривожлантиришайниқсаёшболаларда (7-11 ёш) яхшинатижаберади. 12-15 ёшлиболалардатезкорликнингривожланишико`проқуларнингмушаккучини, тезкорлик – кучсифатиниорттиришҳисобигаро`йберади.
Тезкорликучтатаркибийқисмданиборат:
Оддийакстаъсир (тезкорлик). М: жойдао`тирганҳолдатурлиташқитаъсирларга (лампочканингёниши, иссиқ, совуқ, товушваҳакозо) тез «жавоб» қайтариш.
Мураккабакстаъсирёкитанаҳаракатибилантаъсирларга (вазиятга) «жавоб» қайтариш. М: боксчи, футболчи, волейболчинитезкорҳаракати.
Сикликҳаракатнингқайтарилиши. М: велосипедчи, сузувчинингтезкорҳаракати.
Тезкорликнингушбутараққийқисмларибир-бирибиланузвийбог`лиқбо`лмайди, яъниоддийакстаъсирҳаракатиниқанчаликко`пмашққилинсаҳамтанаҳаракатиёкисикликҳаракатдеярлиривожланмайдивааксинча.
Тайёргарликнингбошлангичбосқичидатезкорликсифатинитарбиялашқуйидагивосита – машқларёрдамидаамалгаоширилишимақсадгамувофиқдир: ҳаракатлио`йинлар, қисқамасофагаюгуриш, турлиестафеталар, сакрашгаоидмашқлар, гимнастикаваакробатикамашқлари, қоидасисоддалаштирилганспорто`йинлари. Мазкурвоситаларниқо`ллашдакомплексуслубданфойдаланишяхшисамараберади.
Ушбубосқичдатезкорликватезкоркучсифатлариниривожлантиришбиланбирқатордамушакларкучинитараққийеттиришгаеътиборберишлозим.