Ушбу ы=ув =ылланма в 5140900 касб таълим (бинолар ва иншоотлар =урилиши) йыналиши быйича билим олаётган талабалар, 3-йиллик ма

Qazuvchi-kran mashinalar. Bunday mashinalar asosan g’ildirakli va zanjirli 
traktorlar, avtomobillar bazasiga o’rnatilib, diametrlari 0,3...0,8 m va chuqurliklari 3 m
(traktor bazasiga o’rnatilsa) va 8 m chuqurlikgacha (avtomobilь bazasiga o’rnatilsa) 
gacha bo’lgan yamalar va quduqlarni qazishda ishlatiladi. Turli o’lchamdagi quduqlarni 
qazishda mashinaning komplekt ishchi qismlari almashtiriladi. Tarkibiy xolati yaxshi 
bo’lgan, shag’alsiz, muzlamagan gruntlarda ishlovchi quduq, qazish mashinalar o’rtacha 
0,6...1,4 m/min unumdorlik bilan quduq diametriga va chuqurligiga qarab ishlaydi. 
Muzlagan gruntlarda barcha ko’rsatkichlar 3...6 marta pasayadi. qazish ishlari eng ko’p 
mexnat talab ishlardan xisoblanadi. 
Bir metr kub guntni qazishdagi mexnat (energiya) sarfi, shu xajmdagi ish bajaruvchi 
bir cho’michli ekskavatorni energiya sarfidan ko’p bo’ladi. Ba’zi xollarda ko’ndalang kesim 
yuzasi katta bo’lgan yamalarni qazishda bir cho’michli greyferli ekskavatorlardan 
foydalaniladi. qazish jixozlari asosan: (4.33-rasm) 6 —zaburnik (qazish uchi) yoki 
yumshatuvchi moslama va ikki yoki undan ortiq bo’lgan kovlaydigan qo’lcha-5, uch tomoni 
bikr maxkamlangan qirra granli shtanga, aylanma reduktor-3 bilan maxkamlanadi. Yarim 
4. 33-расм. Бурғуловчи-кран машинасининг ишчи 
қисмлари.
а - умумий кўриниши; б - узатмаларнинг кинематик схемаси
. 

---

114 
qapfa orqali o’tib aylanishni o’z o’qi xarakati bo’ylab ta’minlaydi. Kichiqroq chuqurlikdagi 
quduqlarni qazishda shtanga o’q yo’nalishi bo’yicha (zaboyga) gidrotsilindr-1 orqali siljiydi. 
Yuklarni ko’tarish va tushirish uchun yuk ko’taruvchi lebedkalar ishlatiladi. qazuvchi 
mashinaning turg’unligini oshirish maqsadida ular qo’shimcha oyoqchalarga tayanib 
ishlaydi. Ba’zan qazuvchi-qoan mashinalarning oldingi qismlari bulьdozer otvali bilan 
jixozlanadi va montaj ishlarida maydonlarni tekislash uchun xizmat qiladi. Grunt, aylanuvchi 
qazish moslamasi orqali o’q yo’nalishi bo’yicha chuqurligi 0.3...0,5m talabda yumshoq 
gruntlarda, qattiq va toshli gruntlarda esa 20x-20x aylanuvchi qazish moslamasini 
to’xtatmasdan yer yuzasiga ko’tarib-tushirish bilan amalga oshiriladi. 
Aylanish chastotasi tezligini tanlash grunt tarkibiga bog’liq bo’lib: yengil, yumshoq, 
gruntlar uchun-tezroq aynalish va aksincha qattiq, zichlashgan gruntlar uchun-sekinroq 
aylanish tanlanadi.