Usmanova Lola Ahmadovna mirzo g‘olib maktublarida fe’lga oid kategoriyalarning ifodalanishi

II BOB. MIRZO G‘OLIB MAKTUBLARIDA FE’L SHAKLLARI ORQALI 
ZAMON KATEGORIYASINING IFODALANISHI 
2.1. Hozirgi zamon vaqt plani orqali fe’l shakllarining ifodalanishi 
Urdu tilida zamon kategoriyasi zamon mazmunini ifoda etuvchi fe’l shakllari 
majmuidan iborat. Bu kategoriyaning grammatik ma’nosi shundan iboratki, bunda 
ish-harakat yoki holatning nutq paytiga munosabati anglashiladi. Shuningdek bu 
kategoriya orqali ikki yoki undan ortiq ish-harakatning ketma-ket yoki bir vaqtda 
amalga oshishi ham ifodalanadi. 
Urdu tilida ham boshqa tillardagi kabi zamon kategoriyasiga 3 vaqt plani xos: 
hozirgi, o‘tgan va kelasi zamon vaqt planidir. 
Hozirgi zamon vaqt plani nutq payti bilan bir vaqtda yoki muntazam, doimo 
amalga oshadigan ish-harakatni anglatadi. Hozirgi zamon vaqt planiga xos
hozirgi oddiy zamon shakllarini o‘rganganimizda maktublarda uchragan fe’l 
shakllariga quyidagi jihatlar xosligini ko‘rdik. 
1) Biron-predmet yoki shaxsga xos belgi-xususiyat: 
ےس ند ود ،رابخا ےک روپےج ںیم طخ ےک بحاص وباب روا راعشا ِقاروا ںیم طخ ےراہمت
وک ھجم
.
47
اتکس ںیہن ھکید وک راعشا یھبا ،ںوہ نیچ ےب تہب ںیم روا ےہ ردصلا عجو 
Sening xatingda she’r baytlari va Babu Sohibning xatida Jaypur yangiliklari bor. 
Ikki kundan beri meni bu masala qiynaydi va men haligacha she’rlarni ko‘rib 
chiqa olmayotganimdan xijolatdaman. 
.
48
وہ ےتاج آ ںیم ےناکہب ےک تارضح روا ،ےترک ںیہن رکف دوخ مت ارہاظ 
Albatta sen o‘zing qayg‘urmaysan, hurmatli kishilarning maqtovlariga uchasan.  
47
.ص ١١١ – .١٨٨٤ ،گرام بلاغ ناویا ،ٹویٹیٹسنا بلاغ :۔یلد یئن – .لوادلج.طوطخ ےک بلاغ .مجنا قیلخ 
48
O‘sha asar. – 240 b. 

---

36 
2) Muntazam, doimiy tarzda amalga oshadigan ish-harakatni bildiruvchi fe’l 
shakllari tez-tez uchradi:
سا بج ،ےہ اتہر اڑپ ڈیپ ٹسوپ روا ںیہ ےتاچنہپ دلج رک ھجمس یرورض وک طخ گنریب گول ےک کاڈ
.
49
ںوہ ںاشیرپ هک ںوھکل ںویک ہدایز .ںیہ ےتاج ےل یھب وک سا وت ےہ اتوہ اناج ںیم ےلحم 
Pochta xodimlari qo‘shimcha pullik xatni shoshilinch deb hisoblab, tezda 
jo‘natadilar, keyin to‘langanlar esa yotaveradi yoki o‘sha mahallaga borishga 
to‘g‘ri kelsagina olib ketadilar. Ko‘p yozib nima qilaman, xafa bo‘lib qolmagin. 
یم پاب ےک ںوتسایر ےن زیرگنا ِنابحاص
سیئر وج ینعی ےہ ایک عضو نوناق کیا ں