Узбек прагмалингвистикаси


Download 1.08 Mb.
bet37/45
Sana13.11.2023
Hajmi1.08 Mb.
#1769759
TuriМонография
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   45
Bog'liq
Мухаммад ХАКИМОВ

- ... Сузни хозиргина яхшилаб таъриф хилинган маккажухо- рикор Эралига берамиз.
Эрапи макрповларни эшитиб эриб кетган экан, айтадиган гап- ларини тамоман эсидан чихазиб куйиб Бафур Буломга мултираб туради. Бир минут туради, йуталиб куяди. Икки минут туради, йутапиб куяди. Кейин култигидаги тунни ёзиб унга тутади.

  • Бу майда цавик, тунни Ургут бозоридан етмиш сумга ол- ганмиз.

Кейин унинг бошига дуппи кийгизади.

  • Буни Шакрисабз бозоридан олтмиш сумга олганмиз.

Ана ундан кейин кийикни учбурчак к,илиб бир учига жез пой- накли карки сопли пичок, солинган к,иннинг бандидан утказиб бепига богпайди.

  • Буни Чироцчидаги пичокчига машина рессоридан юз сумга ясатганмиз.

Х,амма ишни кунгипдагидек килдим деб уйлаб эалга к,араб кери- либ турди-да, одамлар ундан яна ниманидир кутаётганини сезиб:

  • Шу - дейди. (С.Акмад)

Бафур Гуломни кутиб олиш вазиятида Эралига «ургатилган нутк»нинг таш^и таъсир натижасида эсдан чикиши ва унинг ур- нига «of3nra келган гаплари» нопрагматик матн сифатида кутил- ган натижа бермайди. Шунинг учун бундай типдаги матнлар но­прагматик матн деб юритилади. Бу нопрагматик матнда кам нутк вазияти бутунлай узгарзди. Нопрагматик матнларда прагматик тусик тушунчаси кузга яккол ташланади.
Иккинчисида сузловчининг рух,ий колати у ифода этаётган матн мазмуни билан объектив борликуртасидаги узаро мувофик- ликнинг меъёрий даражасига тусик булади. Натижада, прагматик тусик назариясига кура, дастпаб баён килинаётган ифода мазму- нига эмас, балки нуткнинг мантикий номувофиклиги таъсирида юзага келган прагматик тусикка эътибор каратилади. Масалан: «Кунлардан бир кун Тожихон жинни битгпа кетмон дастаси би­лан утган-кетганни кувлаб уриб-сукиб «Х,амманг бир томонга юр, таркалиб юрма! Тартиб керак, интизом керак», - деяр эди. Х,еч ким унга бас келолмас эди. Шунда Олим жинни келиб к;олди.

  • Х,ой, кой, нима деяпсан. жинни? - деб сураб колди.

  • Нимага одамлар бир томонга юрмасдан, кар каёкка тарка- либ юради? Николай пошшо замонида тартиб-интизом керак, бир томонга юрсин-да!

Бунга Олим жинни:

  • Акмок,сан, Тожи, акмоксан. Ер ахир тарозига ухшаган була­ди, камма бир томонга юрса, ер баркашдай бир ёкка ofu6, кам- мамиз куркум дарёга парк бупиб кетамиз-ку, - деди. (Fафур Fy- лом)

Бу матнда баён килинган ахборот мазмунининг объектив оламдаги вокеликларнинг какикийлигига зидлиги натижасида «сузловчи нуткининг мантиксизлиги» хусусидаги прагматик тусик юзага келади.
Сузловчи нуткининг бундай мантиксизлиги тилда «афазия» кодисаси билан узвий богланади. Aphasia грекча суз булиб, а - «инкор» мазмунини ифода этувчи кушимча, phasis - «ифода» тушунчаларинианглатибнуткнингбузилишимаъносиниберади.132 Демак, нуткнинг бузилиши ёки унинг мантиксизлиги натижасида прагматик тусик тушунчаси юзага келади.
Езувчи прагматик тусик кодисасини услубий воситага айлан- тиради ва ундан образнинг индивидуал узига хослигини курса- тишда фойдаланади. Маълум суз ёки синтактик курилмапарнинг мантиксиз богланиши натижасида прагматик тусик юзага келади. Масалан:
Пода олдида хуржунли кук эшак калласини эгганча коргин одимларди. Зевархон уш а томонга к араб эрини туртди.
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   45




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling