Узбекистон Республикаси Халк


Download 206 Kb.
bet10/13
Sana16.06.2023
Hajmi206 Kb.
#1500885
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
Bog'liq
Маънавият асослари Аминова

Хожагон – накшбандийлик. Бу тарикатнинг асосчиси Хожа Абдухолик Гиждувоний (1103 - 1179) ва Баховуддин Накшбанд (1318-1389) хисобланади.
Хожа Абдухолик Гиждувоний тасаввуфи мазмуни шуни ифодалайдики, у дунё учун бу дунёдан воз кечиш зарур эмас, демак, Гиждувоний икки дунёни бирлаштиришга интилувчи ва унинг мохиятини ифодалашга берилган дахо сифатида тасаввуф тарихидан мухим урин олади.
Бу истилохий калималар Баховуддин Накшбанд томонидан тулик кабул килинади, шу сабабли уларнинг асосий мазмуни ва мохияти тугрисида Накшбанд мувофик
- 28 -
булади, деб хисоблаймиз. Бинобарин, накшбандийлик хожагонлик сулукининг асосий коидаларини кабул килди, янада ривожлантирди.
Накшбандийлик таълимотидаги энг мухим томон – бу халол мехнат натижаларидан бахраманд булиб умр утказиш, дунёвий хокимият билан халк манфаатлари йулида хамкорлик килиш, хукмдорларни илм-маърифатга, адолат – инсофга чакиришдир. «Агар Яссавий жамиятни Оллохни танишга ургатган ва бу йулда таки дунёчиликни одат этишга даъват килган булса, агар Абдухолик Гиждувоний, худи Яссавийдек, Оллохни танишга даъват этиш билан бирга, бунинг учун таркидунё шарт эмаслигини тушунтирган ва Оллохга якин булишнинг бошка йули – «бу дунё» га фаол муносабат ва инсоннинг ахлоки мукаммаллиги ва тозалиги йули мавжуд эканини кашф этган булса, Баховуддин Накшбанд, худди Яссавийдек, Оллохни танишнинг инсон учун зарурлигини тасдик этишда давом этади ва у хам таркидунёчиликни рад этади». (Иззат Султон. Баховуддин Накшбанд абадияти. – Тошкент, «Фан», 1994, 75 - бет).
- 41 -

Темурийзодаларнинг Туркистон халклари маданиятида тутган урни хакида гап кетганида, Захириддин Мухаммад Бобур фаолиятига тухталмаслик мумкин эмас.


Бобур туркий халклар бадиий – эстетик маданиятини узининг мумтоз шеърлари билан бойитди. Унинг поэтик ижодининг бош мотивини инсоний туйгалар, Ватан согинчи, яхшилик, инсонпарварлик гоялари ташкил этади. Иккинчидан, «Бобурнома» узбек намунавий адабиётидаги бебахо асарлардан бири булиб, Марказий Осиё, Афгонистон, Хиндистон ва Эрон халклари тарихи, географиясига оид кимматли маълумотлар беради. Унда 1493 йилдан 1529 йилгача булган ходисалар 22 бобда баён килинади. «Бобурнома» - деб ёзилади «Буюк сиймолар, алломалар» (Тошкент, «Мерос», 1996) номли китобда, - жуда куплаб долзарб иктисодий, ижтимоий масалалар, вилоятларнинг узаро сиёсий - иктисодий ва савдо муносабатлари, жугрофий мавкеи, иклими, усимлик ва хайвонот дунёси, дарёлари, тоглари, халклари, кабила ва элатлари ва уларнинг яшаш шароитлари, урф – одатлари,
- 40 -

Хусайн Байкаро хукмронлиги даврида йирик аллома ва олимлардан машхур табиб Хусайн Жаррох, созандалардан Сайид Ахмад, Устод Хусайний, Устод Кул Мухаммад, наккош ва хаттотлардан Мирак Наккош, Камолиддин Бехзод, мусикашунос Фоний ва бошкалар ижод килади.


«Бобурнома» да уша замоннинг куйидаги аллома ва маданият арбобларининг номлари санаб утилади: Абдурахмон Жомий, Сайфиддин Ахмад, Атоулло Машхадий, Мир Мухаммад Юсуф, Шайх Сухайлий, Биноий, Сайфий Бухорий, Юсуф Бадий, хусайн Комий, Хилолий, Султонали Машхадий ва бошкалар (Уша асар, 158-165-бетлар). Шуни алохида таъкидлаш керакки, Хусайн Байкаро Форсий ва туркий тилларда поэтик ижод билан шугулланади, айникса, уша даврда маълум даражада тахкирланган туркий тилнинг мавкеини юкори кутаради, махсус фармон билан ёзувда туркий тил кенг кулланила бошланади, бу эса туркий маданият тараккиётига жуда катта туртки булади.

- 29 -




Download 206 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling