Узбекистон Республикаси Халк


Download 206 Kb.
bet9/13
Sana16.06.2023
Hajmi206 Kb.
#1500885
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
Bog'liq
Маънавият асослари Аминова

Яссавийлик. Бу тарикатнинг асосчиси, уз-узидан равшанки, Мовароуннахрда Хужа Ахмад Яссавий, Кул Хужа тириклик давридаёк орифлар (оллохни билувчи, доно) султони дегани унвонга сазовор булган Ахмад Яссавийдир.
Ахмад Яссавий ислом асосларига садокат, уларни халкнинг маънавий дунёсига чукур сингдириш вазифасини уз олдига куяди. Шу сабабли Куръон гоялари ва хадисларнинг рухи унинг илохий хикматлари фалсафий,
- 43 -

кириб келишига таъсир курсатди. Сиёсий мустамлакачилик максадларига хизмат киладиган бундай тадбирлар Туркистон зиёлилари уртасида маърифатпарварлик фаолиятининг кучайишига маълум даражада туртки булди, муштарак максадларни ифодалайдиган фалсафий – бадиий асарларнинг юзага келишини таъминланади. Ахмад Дониш, Абай, Тухтагул, Фуркат, Мукимий, Сатторхон ва бошка маърифатпарварлар мустамлакачилик йули билан кириб келган рус ва Европа маданиятига хар холда, тула салбий муносабатда булган эмас, аксинча уни урганиш ишига ижодий ёндашдилар. «Негаки, чор Россияси асоратига тушиб колиб, буткул таназзулга юз тутган улкани уйготишга, халкнинг кузини очишга факат маърифат оркали эришиш мумкин эди». (Каримов И.А. Тарихий хотирасиз келажак йук. 7 - бет).


Жадидизм ХХ аср бошларидаги ижтимоий – тарихий ва гоявий – фалсафий тараккиётнинг натижаси уларок, хамда бошка халкларнинг маърифатпарварлари таъсирида ижтимоий – фалсафий йуналиш – окимга айланди.
- 42 -

мухим тарихий иншоотлари – хиндулар ва мусулмонларнинг ибодатхоналари, туй ва дафн маросимлари хакида нихоятда нодир маълумотларни узига камраб олган шох асардир. (115 - бет).


«Инсониятнинг бир жамиятдан иккинчи жамиятга, бир тарихий даврдан иккинчи бир тарихий даврга утиши маърифатпарварликдан бошланади. Замонанинг энг етук, онгли, ок-корани таниган, фидоий, элим деб, юртим деб яшовчи, узокни кузловчи маънавиятли сиймолари маърифатпарварлик билан шугулланадилар. Маърифатпар-варлар одатда давр учун, жамиятнинг бугунги ва келажаги учу нута мухим булган гояларни кутариб чикади ваш у гояларни амалга ошириш учун изчил кураш олиб борадилар»
XIX асрнинг иккинчи ярмида Чор Россияси томонидан Туркистонинг истило этилиши туфайли ижтимоий хаётда ички мувозанат ва тургунликка муайян даражада эришилгандай туюлди, маданий – маърифий ва бадиий жараёнларнинг жонланишига, европача маданиятнинг
- 27 -

диний, ахлокий негизларини ташкил этади. Яссавий исломда Оллох рахматига сазовор булишнинг турт боскичи (шариат, тарикат, маърифат, хакикат) хакида фикрлар экан, инсон узининг илк мусаффолиги ва поклигини саклаган холда бу жараёнга кушилиши мумкинлигини таъкидлайди. Инсоннинг хаётдаги асосий вазифаси тоат, ибодат, яхши хулк ва Оллохга садокат булмоги зарур.



Download 206 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling