Узбекистон республикаси кишлок ва сув хужалиги вазирлиги тошкент ирригац


Download 387.18 Kb.
bet10/20
Sana18.02.2023
Hajmi387.18 Kb.
#1213254
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   20
Bog'liq
тажрибани режалаштириш

Утах - Уmin
Бунда, агар Ау & ау булса бу диапазон тор, Лу > <уу булса - кенг диапазон деб шартлашиб олинади, (ау - кайталанган тажрибалардаги кутилманинг уртача квадрат огиши).
Омилларни Ах узгариш оралигининг уч улчовини (размерини) ажратиш мумкин:
Ах <0,1 (ximax - ximin) да - орал и к тор булади;
Ах <0,3 (ximax - ximin) да - орал и к уртача булади;
Ах > 0,3 (Ximax - Ximin) да - оралик кенг булади.
Омиллар узгартириш оралигининг мос улчови юкорида келтирилган бошлангич маълумотларнинг турли комбинацияларида танланади.
Омилнинг асосий даражаси ва унинг узгартириш оралиги танлангандан сунг экспериментни режалаштириш матрицасини тузишга киришилади. Матрицалар турли куринишдаги омилли экспериментлар учун узига хос куриит услубига эга булади. Омилларнинг матрицалардаги киймати, эксперимент ёзувларини соддалаштириш ва маълумотларига ишлов бериш учун кодлаштирилади.
Кодлаштиришнинг мохияти, омилли фазо координаталарини чизикли узгартиришдадир, яъни координата бошини омилнинг асосий даражасига кучириш ва координата уклари масштабини, омилларни узгартириш оралигининг бирлигида танлашдир. Кодлаштиришда куйидаги ифодадан фойдаланамиз:
х = *
' А
бунда х1 -i-чи омилнинг кодлаштирилган киймати; х01 - i -чи омилнинг асосий табиий даража киймати; х^ - i -чи омилнинг табиий киймати; Ах - i -чи омилнинг узгартириш оралиги.
Кодлаштириш битта тузилган матрицалардан, турли жараёнларни экспериментал тадкик килишда, агар уларнинг чикиш курсаткичлари бир хил сондаги омилларга боглик ва эксперимент вазифалари бир хил булган холда (мисол учун жараённи макбуллаштиришда), фойдаланишни таъминлайди. Шундай килиб, матрицалар, кодлаштиришдан сунг стандартлаштирилади ва дастлабки материалларда келтирилади.
1-расмда иккита узгарувчиси булган функциянинг аниклаш сохаси (эксперимент утказиш сохаси) омилларнинг табиий ва кодлаштирилган кийматларида келтирилган.



1-расм. Функциянинг табий ва кодлаштирилган аниклаш сох,аси


Мисол куриб чикамиз: Тупрокни чукур мелиоратив юмшатишда кам энергия сарфига эришиш максадида иш куролининг параметрлари урганиб чикилган. Тажрибага асосланмаган тадкикотлар ва чукур мелиоратив юмшатувчи ииш куролларини тахлил килиш асосида куийдаги омиллар танлаб олиган:

  1. Иш куроли тишининг камров кенглиги - Ьн (мм);

  2. Иш куроли тишининг кесиш бурчаги - в (град.);

  3. Иш куроли туткичининг харакат йуналишига нисбатан огиттт бурчаги -а (град.).

Демак, объектга таъсир этувчи (иш куроли тортиш каршилигига таъсир
этувчи) омиллар 3-та, яъни X1 , Х2 , Хз булиб, булар микдорий омиллар хисобланди.
Бу омиллар шундай танланганки, камров кенглигини 0,1 мм аникликгача стандарт линейкалар билан улчаш имкони бор. Кесиш бурчаги билан огиттт бурчагини транспортер билан аник улчаш имкони мавжуд. Демак омилларни керакли аниклик даражаси билан улчаш имкори бор. Шу билан бирга уларни бошкариш мумкин. Яъни уларнинг микдорларини экспериментатор узгартириш имконига эгадир.
Омилларнинг узгариш сохаси чегараларини танлаб оламиз.
Бу асосан чукур мелиоратив юмшатиш жараёнини физикавий тахлил килиш, яъни чукур ишлов берувчи иш куролларини дала шароитида ишлашини кузатиш, тупрокда кечаётган жараённи тасаввур этиш ва олдин утказилган шунга ухтттаттт тадкикотларнинг натижалари хакидаги ахборотни урганиш асосида амалга оширилади.
Омилларнинг узгариш сохаси чегаралари (х^п < Xi < х^ах) куйида келтирилган.
Xi омил учун (50 < 80 < 110); Х2 омил учун (25 < 30 < 35);
Х3 омил учун (45 < 67,5 < 90);
Куйидаги жадвалда омилларнинг узгариш ораликлари ва асосий сатхлари
келтирилган.
Омилларнинг узгариш ораликлари ва асосий сатхлари

Омиллар

Х1, (мм)

Х2, (град)

Х3, (град)

Асосий сатхи, X0i

80

30

67,5

Узгариш ораликлари, Ах

30

5

22,5

Куйи сатхи, Ximin

50

25

45

Юкори сатхи, Ximax

110

35

90



Омилларнинг асосий даража киймати x0i уларнинг чегараларидан маълум бир масофада булган, омиллар узгаришининг танланган сохаси ичида ётиши керак деган шартни текшириб курамиз, яъни
Ximin +
CCjAx 0i imax - CCjAx
Xi омил учун 50 +30 <80 <110 30, демак шарт бажарилмокда.
Асосий x0i даражага омилнинг узгартириш оралиги Ах ни кутттиттт омилни юкори даражасини, айириш-куйи даражасини беришини текширамиз.
Бунинг учун биринчи омилни текширамиз
хю =x0i+ Ах=80+30=110; х = x0i - Ах=80-30=50
Кириш омилларининг улчаш аниклиги хакидаги маълумотларни текшириб курамиз
Ах > 0,3 (Ximax - Ximin) да - оралик кенг булади, яъни
30 > 0,3 (110-50)= 0,3x60=18, 30 > 18
Топширик:

  1. Магистрлик диссертация ишлари мавзуси асосида экспериментал тадкикотларни режалаштириш учун омиллар танлансин.

  2. Жараённинг кириш-чикиш курсаткичларига никлик киритилсин. Чикиш меъзони аниклансин.

  3. Омилларнинг микдор ёки сифатлари белгилансин.

  4. Омилларни танлаш талаблари хисобга олинсин.

  5. Омилларнинг асосий даража кийматлари ва узгариш оралигини танлансин.

  6. Омилларнинг узгариш ораликлари ва асосий сатхлари жадвал куринишига келтирилсин.

  7. Диссертация ишида режалаштириладиган тажриба (эксперимент) лойихаси шакллантириш, омилларни танлаш, асосий сатхлари ва узгариш оралигини урнатишда илмий рахбардан суровнома олинсин.

  8. Тажриба лойихаси асослансин.

  9. Амалий машгулот буйича лойиха намунаси такдим этилсин.

Мавзу: Омилларни, уларнинг узгариш оралиги ва нол нукталарини танлаш
Ишнинг максади:
Магистрларнинг омиллар ва уларнинг узгариш оралигини танлаш буйича билим, куникма хамда малакаларини мустахкамлаш.
Умумий холатлар:
Бошкариладиган, мустакил узгарадиган, тадкикот объектига таъсир этиш усулларининг бирига мос келувчига омил деб аталади. Омиллар берилган, яъни аникланган деб хисобланади, агар унинг номи ва аниклаш кулами аник булса. Танланган аниклаш сохасида омил бир нечта кийматларга эга, яъни хар хил холатларга мос кийматга эга булиши мумкин. Эксперимент учун танланган омилларнинг сон ва сифат холатлари уларнинг сатхини англатади. Экспериментни режалаштиришда узларининг маълум узгариш сатхларига мос келувчи омилларнинг кийматлари кодланган улчамда ифодаланади. Омилларнинг узгариш ораликлари деганда кабул килинган бир бирлик кодланган кийматга нисбатан икки томонга огиш кийматлари тушунилади. Омилларни танлашда катор талабларни хисобга олиш тавсия этилади.
Омиллар сифатида шундай мустакил узгарувчиларни кабул килиш керакки, улар каралаётган холатда тадкикот объектида битта таъсир этиши, мавжуд воситалар билан етарлича юкори кафолатланган аникликда улчаниши, бошкарилиши ва бир кийматли булиши, бири бирига мос келувчанлиги, бир бири билан чизикли корреляцион алокада булмаслиги тавсия этилади. Имкони борича омиллар сон жихатдан бахоланиши, лекин омиллар сифат жихатдан хам кулланиши мумкин.
Омиллар танланганидан сунг юкори ва куйи сатхларини аниклаш учун ноль нукталари урнатилади. Уларнинг кодланган белгиланиши +1 и -1 га тугри келиб, етарлича мос ноль сатхларидан фаркли булиши керак.

Бунда шуни инобатга олиш керакки, узгариш ораликларини хаддан зиёд катта кабул килиниши макбул кийматни излаш самарасини пасайтириши, кичик киймати эса эксперимент куламини камайтиришга олиб келиши мумкин. Омилларни танлаш инобатга олишга лойик булган барча омилларни руйхатини тузиш билан якунланади.
2-жадвал

Омилларнинг номи ва белгиланиши

Узгариш сатхи

Узгариш
оралиги

-2

-1

0

+1

+2




t - температура, °С (х1)

140

150

160

170

180

10

p - босим, кгс/см (х2)

0

2,5

5

7,5

10

2,5

c - концентрация, г/л (х3)

0

10

20

30

40

10

т - вакт, мин (х4)

30

60

90

120

150

30

g - масса, кг (х5)

100

160

200

250

300

50



Бу руйхатда омилларнинг номи, белгиланиши, узгариш оралиги, ноль нуктасининг координаталари курсатилади. Кайд этилган маълумотлар жадвалларда мустахкамланади.
Мисол куринишида жадвал келтирилган.
Топширик:

  1. Танланган диссертация мавзуси асосида тадкикот объекти танлансин (машина, курилма, жараён, восита ва бошкалар).

  2. Омиллар аниклансин, уларга тушунча ва асос берилсин, тадкикот объектига таъсир тавсифи, ростлаш, улчаш усул-услублари ва бошкалар баён этилсин.

  3. Омилларнинг ноль сатхи ва узгариш ораликлари танлансин.

  4. Омиллар жадвали тулдирилсин.

Мавзу: Тупрокка чукур ишлов бериш жараёнига иш куролларнинг таъсирини урганиш буйича дастлабки экспериментал тадкикот вазифаси ва боскичларини ишлаб чикиш.
Ишнинг максади:
Магистрларга технологик жараёнларни урганиш буйича дастлабки экспериментал тадкикот вазифаси ва боскичларини ишлаб чикиш буйича билим, куникма хамда малакаларини мустахкамлаш.
Ишни бажаришга курсатма:
Экспериментал тадкикотларни самарали (эффектив) утказиш учун уни тавсия этилган боскичма боскич амалга ошириш 1-жадвал асосида ишлаб чикилсин.
1-жадвал

Боскичлар


Download 387.18 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   20




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling