Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги тошкент Молия института


Download 4.84 Mb.
Pdf ko'rish
bet51/79
Sana03.11.2023
Hajmi4.84 Mb.
#1743620
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   79
Bog'liq
ek 1546 moliya (28)

VII боб. КОРПОРАТИВ 
б о н щ а р у в
 
с т р а т е г и я с и
Корпоратив бошкарув муаммоси мамлакатимиз иктисодиёти- 
ни ислох килиш нуктаи назаридан охирги йилларда ечимини кута- 
ётган долзарб масалалардан бири хисобланади. Корпоратив асоси­
да фаолият курсатувчи тузилмалар вужудга келиши, аслини олган- 
да, йирик ва урта корхоналарни вужудга келиши билан боглик ик- 
тисодиётни капитализацилаш жараёнининг бошланишидир.
«Корпорация» тушунчаси иктисодий адабиётда жуда куп таъ- 
рифларга эга. Г.С.Векчанов шундай хисоблайди, «Корпорация 
(англ. corporation) - махаллий хокимият органларининг ёки марка- 
зий хукуматининг чартерини олган юридик субъект (юридик 
шахс)дир». Ушбу таърифда «чартер» тушунчаси унчалик тугри 
ишлатилмаган, уни куп маънода тушуниш мумкин. Б.А.Райзберг- 
нинг хисоблашича, «Корпорация (лот. corporatio - бирлашма) -
юридик шахе булиб, у умумий максадларга эришиш, биргаликдаги 
фаолиятни амалга ошириш учун бирлашган ва хуку кий мустакил 
субъекти-юридик шахени ташкил этувчи шахслар йигиндисидир. 
Аксарият холларда корпорациялар акциядорлик жамияти шаклида 
ташкил этилади. Хусусий корпорацияда купчилик акциялар бир 
шахсга, бир оилага ёки акциядорларнинг тор доирасига тегишли». 
В.А.Чженнинг фикрича, «Корпорация (лот. corporatio - бирлашма; 
corporation) - икки ва ундан ортик акциядор иштирокидаги жамият 
куринишидаги юридик шахе шаклидир. Мажбуриятлар буйича жа- 
вобгарликка, чикарилган акцияларнинг чегараланган кийматига, уз 
номидан товар ва хизматлар ишлаб чикариш, шартномалар тузиш, 
карзлар олиш ва бериш хамда исталган фукаролик харакатларини 
амалга ошириш хукукига эга...» Бирок унинг айрим фикрларига ку- 
шилмаслик мумкин. Масалан, муаллиф В.А.Чженнинг куйидаги 
фикрига кушилмайди: айрим мамлакатларнинг конун хужжатлари 
(АКД1, Буюк Британия ва б.) корпорация тоифасига корпорация си- 
фатида руйхатга олинганми ёки йукми, бундай катьий назар, маъ- 
лум белгиларга эга булган «дефакто» ташкилотларининг киритили- 
шини назарда тутади ва белгилардан бири ташкил этилишнинг ти- 
жорат хусусияти хисобланади (яъни унинг фаолиятининг максади 
фойда олиш). Бирок, масалан, АКД1да корпорация тегишли махал- 
лий хокимият органида руйхатга олинади ва янги корпорацияга ин- 
корпорацияланганлик хакида сертификат берилади. Уз навбатида, 
шуни таъкидлаш жоизки, давлат корпорациялари, квазидавлат кор-


порациялари, нотижорат корпорациялар мавжуд булиб, улар таш- 
кил этилиши тижорат хусусиятига эга эмас ва фойда олиш макса- 
дини кузламайди.
М.К.Старовойтовнинг фикрича, «умумий х,олда корпорация -
бу молиявий иктисодий фаолият тури булиб, унинг иштирокчила- 
рини умумий мулкка эга булиши ва профессионал менежерлар то- 
монидан бошкариш вазифасини амалга оширишини назарда тутади».
М.Шарифхужаев, Ё. Абдулллевлар фикрича, корпорация - бу ри- 
вожланган йирик акционерлар жамияти ва трестлар бирлашмасидир. 
Корпорацияларнинг негизи акционер жамиятлари хисобланади.
Фикримизча, берилган таърифларда умумий белги бу корпо­
рациялар асосини хдссадорлик жамиятлари ташкил этишидадир. 
Бу ерда аввало куйидагиларга эътибор бермок зарур:
-ташкилотлар узининг аъзоларига нисбатан макоми нуктаи 
назаридан бирламчи ва иккиламчи турларга булинади. Уз навбатида 
иккиламчи ташкилотлар корпоратив ва ассоциатив шаклда булади. 
Корпорация худди шу тафсилотларда корпоратив шаклга киради;
-корпорацияда умумий мулкга эгалик хукуки булакларга (ак- 
цияларга) булинган булади, бинобарин, корпорация мулкида ишти- 
рок акцияларга эгалик куринишида ифодаланади;
-фаолиятини тижорий эканлиги, чекланган мажбурият, марка- 
зий бошкарув, узига тегишли акцияни эркин тасарруф этиши кор- 
порацияни асосий узига хос жихатларини ташкил этади.

Download 4.84 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   79




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling