Узбекистон республикаси согликни саклаш вазирлиги


Физиологик текшириш усуллари


Download 1.06 Mb.
bet4/68
Sana28.10.2023
Hajmi1.06 Mb.
#1728536
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   68
Bog'liq
нормал физиология

Физиологик текшириш усуллари


Физиология – экспериментал фан. Физиолог хаёт ходисаларини кузатиб ва урганиб, биринчидан, уларга сифат ва микдор жихатдан характеристика беришга, яъни уларни аник тасвир килишга ва улчашга, бошкача айтганда, сон ва улчов билан ифодалашга харакат килади. Иккинчидан, кузатиш натижаларини хужжатлашга интилади. Хужжатлаш одатда шундан иборатки, кузатувчи олган натижаларини ёки урганилаётган жараённи фотопленкага, когозга, магнит лентасига маълум вакт ичида автоматик равишда ёзиб олади. Улчаш учун хам, хужжатлаш учун хам текшириш вазифасига мос, купинча анча мураккаб асбоб-ускуналар керак.


Замонавий, юксак сезгир аппаратлар одамнинг билиш имкониятларини гоят кенгайтиради ва сон саноксиз турли физиологик жараёнларни кузатиш имконини беради. Аммо физиолог факат кузатиш билангина каноатланиб кола олмайди. Чунки кузатиш организмда нима нима руй бераяпти? - деган саволга жавоб беради халос. Физиолог эса физиологик жараёнларнинг кандай килиб ва нима учун содир булаётганини билишга интилади. Бунинг учун экспериментатор яратадиган ва узгартириб турадиган шароитда тажриба, эксперимент утказиши лозим. Физиологик эксперимент шакллари турлича булиб, текшириш вазифасига боглик. Масалан, ташки мухитнинг организмга таъсирини урганиш.
Организмдаги бирор органнинг функциясини ёки ахамиятини билиш учун физиологлар шу органни ёки унинг бирор кисмини олиб ташлашади. Бу усулни олиб ташлаш ёки экстирпация усули дейилади.
Бир органни уз жойидан бошка жойга кучириш мумкин. Бу кучириб утказиш усули ёки тарнсплантациия усули.
Орган фаолияти нерв системаси таъсирига боглик эканлигини билиш учун шу органга борадиган нерв толалари киркилади – денервация усули.
Шунингдек лигатура солиш ва томирлар анастомози, катетеризация усуллари хам кенг кулланилади.
Тананинг ичкарида жойлашган ва шунинг учун бевосита кузатиб булмайдиган баъзи органлар фаодиятини урганиш учун фистула усули кулланилади. Фистула меъда, ичак, сийдик ва ут пуфакларига урнаилади. Катта сулак безлари, меъда ости бези ва жигарнинг шира ажратиш фаолиятини урганиш учун бу органларнинг чикарув йуллари тери юзасига чикариб куйилади. Органлар фаолиятини текшириш учун кулланиладиган юкоридаги усулларнинг купчилиги жаррохлик операцияларини талаб этади. Бу усулларни уткир ва сурункали тажрибаларда куллаш мумкин. Уткир тажриба – вивисекция. Сурункали тажрибаларда физиологлар хайвонни хар хил жаррохлик оперциялари килиб, у тузалгандан кейин текшира бошлашади. Операция килинган хайвонни бир неча хафта, ой, хатто йиллаб кузатиш мумкин булади.
Органлар фаолиятини яхлит организмдагина эмас, балки организмдан ажратилган шароитда хам урганилади. Киркиб олинган (организмдан ажратилган) орган томирларидан махсус эритмалар утказилади - перфузия усули.



Download 1.06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   68




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling