Узбекистон республикаси согликни саклаш вазирлиги


Физиологик фанлар таснифи


Download 1.06 Mb.
bet2/68
Sana28.10.2023
Hajmi1.06 Mb.
#1728536
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   68
Bog'liq
нормал физиология

Физиологик фанлар таснифи


Хайвонлар физиологияси маълум даражада мустакил булган, лекин узаро боглик бир катор булимларга булинади. Аввало физиология фани умумий, солиштирма ва махсус ёки хусусий физиологияга булинади.


Умумий физиология асосий хаётий жараёнларниннг табиатини хамда организм ва унинг структураларини мухит таъсирига нисбатан жавобининг умумий конуниятларини урганади. Хужайра физиологияси умумий физиологиянинг булимларидан биридир.
Солиштирма физиологиянинг вазифаси хар хил турларга мансуб организмлар ва индивидлар ривожланишнинг турли боскичларида турган бир турга мансуб организмлар функциясининг узига хослигини текширишдир. Бизнинг давримизда эволюцион физиологияга айланиб бораётган солиштирма физиологиянинг максади функцияларнинг тур ва индивидда ривожланиши конуниятларини урганишдир.
Умумий ва эволюцион физиологиядан ташкари физиологиянинг махсус ёки хусусий булимлари хам бор. Буларга хайвонларнинг айрим синф ва гурухлари (масалан, кишлок хужалик хайвонлари, кушлар, хашоратлар) физиологияси, айрим органлар (масалан, жигар, юрак, буйрак) физиологияси, тукималар (масалан, нерв ёки мускул тукимаси) физиологияси тафовут килинади.
Физиологиянинг бошка махсус сохаларидан одам ва юксак хайвонлар физиологияси купрок ривожланмокда. Одам физиологиясининг амалий ахамиятга эга булимларидан: мехнат физиологияси, спорт физиологияси, овкатланиш физиологияси, ёш физиологияси шулар жумласидандир.
Махсус вазифаларига эга булган патологик физиология физиологик фанларнинг алохида булимидир. Нормал физиология соглом организмдаги хаётий фаолиятларни урганса, патологик физиология организмда патологик жараёнларнинг руй бериши, ривожланиши ва кечишининг умумий конуниятларини, яъни касал оргаанизм хаёт фаолиятининг махсус белгиларини урганади.


Физиологиянинг бошка фанлар билан алокаси


Физиология уз текширишларида бошка фанларнинг маълумотларига асосланади ва уз навбатида бир канча фанларнинг ривожланишига асос булади.


Физиология хамиша физика билан кимё конуниятларига таянади ва уларнинг текшириш усулларидан кенг фойдаланади. Бунинг сабаби шуки, хар бир хаётий жараёнда модда ва энергия алмашинади, яъни кимёвий ва физикавий узгаришлар руй беради. Шу сабабли физиологик тадкикотларда икки йуналиш – физикавий ва кимёвий йуналишлар яхши ривож топди. Бу икки йуналиш ёрдамида жуда куп маълумотлар тупланди, организмда физикавий ва кимёвий жараёнлар кечишининнг узига хос конуниятлари аникланди, ушбу жараёнларни урганиш учун махсус техникавий усуллар ишлаб чикилди. Хаётий ходисаларни текширишнинг физикавий ва кимёвий йуналишлари биологик физика ва биологик кимё деган мустакил фанларга айланди.
Физиология морфологик фанлар булмиш – анатомия, гистология ва цитологияга хам жипс боглик. Бунга сабаб морфологик ва физиологик ходисаларнинг бир-бири билан чамбарчас богликлигидир. Организм ва кисмларининг шакли, структураси ва уларнинг функцияси узаро боглик, уларнинг макроскопик, микроскопик ва субмикроскопик тузилишлари ва текширилаётган функция юзага чикаётганда бу тузилиш узгаришини билмай туриб, организм функцияларини чукур урганиб булмайди.
Физиология умумий биологияга, эволюцион таълимотга ва эмбриологияга хам таянади. Чунки хар кандай организм фаолиятини урганиш учун унинг тараккиёт тарихи – филогенези ва онтогенезини билиш лозим. Шу билан бирга функциялар эволюциясини урганиш эволюцион таълимотнинг баъзи масалаларини аниклашга ёрдам беради.
Физиология барча тиббий фанларга хам якиндан боглик. Физиология ютукларидан тиббиёт доим фойдаланади, тиббиётда физиология кенг тадбик этилади. Соглом, нормал организмда руй берувчи физиологик жараёнлар билиб олингандагина, турли касалликларда организмдаги функцияларнинг бузилганини тушуниш, касалликларни даволашнинг тугри йулларини белгилаш ва бу касалликлардан сакланиш мумкин.
Тиббиёт амалиётида физиология ютукларидан фойдаланишни курсатувчи мисолларни куплаб келтириш мумкин (инсулинни, витаминларни куллаш, кон куйиш). Тиббиёт эса, уз навбатида, физиологияга гоят куп кимматли материаллар берди. Одамнинг турли касалликларини урганиш купчилик нормал физиологик жараёнларнинг механизмини тушунишга ва баъзи органлар функциясини аниклашга ёрдам беради.
Физиологиянинг тиббиёт учун, тиббиётнинг физиология учун ахамияти шу кадар каттаки, И.П.Павлов одамзод фаолиятнинг икки тури – тиббиёт билан физиологиянинг конуний ва самарали иттифоки зарурлигини тугри таъкидлаб, шундай деган эди: «Одамзод фаолиятининг бу турлари куз унгимизда одам организми хакидаги фан биносини курмокда ва келажакда инсонга энг яхши бахт – саломатлик ва хаёт бахш этишни ваъда килмокда».



Download 1.06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   68




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling