В а у р т а м а Х с у с т а ъ л и м в а з и р л и г и т е р м и з д а в л а т у н и в е р с и т е т и

«Темур тузукларн». Тошкешт, 1995, 55— 56-бетлар.
3 Уша асар, 57-бет.
*
Уша асар, 67-бет.
80
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

сондан Хитойга борган элчилар 
орасида 
Ғиёсиддин 
наққош Андижон, Самарқанд, Амударё бўйи аҳолнси 
тўғрисида, уларнинг урф-одатларп тўғрисида турли хнл 
маълумотлар берган бу хотира китоб Европа тилларига 
кўп марта таржима қилинган. Темурийлар даврида этно- 
график маълумотлар Гонзалес де Клавихо асэрида Ни- 
зомиддин Шомий, Абдураззоқ Самарқандий, Ҳусаин 
Кубравий, Али Қушчн асарларида учрайди.
Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг «Бобурнома» аса- 
рида Темурийлар давлатининг емирилиши, Мовароун- 
наҳр давлатининг маданий ҳаёти тасвирланнб, асарда 
тарихий этнографнк маълумотлар, Мовароуннаҳр ва 
'қўшни давлатларда яшаган элатларнинг этник таркиби, 
урф-одат ва маросимларн, маданияти ҳақида Андижон, 
Фарғона, Самарқанд, Бухоро, Марғнлонни таърифлаганн 
Бобурни ўз ўлкаси этнографиясини'яхши билганлнгпни 
кўрсатади. Бобурнинг тўнғич қизи Гулбаданбегимнинг 
«Хумоюннома» асарида 140 та жой номи, шаҳарлар, ви- 
лоятлар таърифланади. Бобур, унинг набирасн Акбар- 
шоҳ бошқа диндаги кишиларни зўр ҳурмат билан эъзоз- 
лаганлар, ерлик аҳолининг урф-одатларинн, оилавий тур- 
муши, ннкоҳ муносабатларини, байрамларинн чуқур ўр- 
гаиганлар ва қадрлаганлар. Акбаршоҳ Темурга хос. бўл- 
ган хусусмятларнп ўзида мужассамлаштириб, 
«Ҳннд 
мнллатчилигининг отаси» деб тан олинган. У миллатла- 
раро дўстлик. бпродарлнк тарафдори бўлнб, виждон 
эркинлиги ғоясини илгари сурган ва 
ҳиндиузм 
дини 
вакилига уйланган.
Хулоса қиладиган бўлсак, уч аср давомида ҳукмрон- 
лнк қилган Темур ва темурийлар даврида фан, маданггят 
гуркираб ривожланган. Бу даврдаги йирик юришларда, 
жаигномаларда жой номлари кепг ишлатилади. «Темур 
тузуклари»да 40 аймоқ (уруғ)дан 
12 таси: 
барлос, 
арғин, жалоир, тулкнчн, долдой, нўғуз, сулдус, туғой, 
қипчоқ, арлот, тотор ва тар.хонлар тилга олинадики, бу 
қимматли этнографик маълумотлардир. «Темур тузукла- 
ри»да турк-тожик иборалар учраб, бу Темир ва тему- 
рийларга қарашлп бўлган ўлкаларда туркий халқлар 
билан тожиклар ҳам ёнма-ён истиқомаг қилганлигини 
кўрсатади5.
Миллатлараро муносабатлар бугунги куннмизда энг 
долзарб масалалардан бирндир, майда ва катта этнос- 
лар, элатлар ўртасида ўзаро тотувлик, ҳамжиҳатлнкка