Va oliy nerv faoliyati

Ovqat hazm qilish organlarining yoshga xos xususiyatlari. Bola 6-8 
oylik bo‗lgandan boshlab sut tishlar chiqa boshlaydi. Dastlab kurak tishlar, 
so‗ng qoziq tish, kichik oziq tishlar chiqadi. Sut tishlar 20 ta bo‗lib; formulasi 
2 
1 
2 
2 
1 
2 
Ya‘ ni 2 ta kurak, 1 ta qoziq, 2 ta kichik oziq tish. Sut tishlar 7 yoshdan 
boshlab tushib, doimiy tishlar chiqa boshlaydi. 7 yoshda birinchi katta oziq tish, 8 
yoshda birinchi kurak tish, 9 yoshda ikkinchi kurak tish, 10 yoshda birinchi kichik 
oziq tish. 13-16 yoshda katta oziq tish, 11-15 yoshda ikkinchi oziq tish, 18-30 
yoshda uchinchi oziq tishlar chiqa boshlaydi.Bolalarda quloq osti bezlari jag‗ osti 
so‗lak bezlarga qaraganda ko‗proq so‗lak ajratadi. Chaqaloq bola so‗lagida ptialin 

---

54 
fermenti ko‗p bo‗ladi, 2 yoshdan 15 yoshgacha so‗lak tarkibida oqsil miqdori ortib 
boradi. 11-12 yoshda oziq moddalarga bir kecha-kunduzda 200 sm
3
ovqat y 
emaganda 400-600 sm
3
 so‘lak ajraladi. 
Bolaning yoshi kattalashishi bilan me'daning hajmi ham ortadi. Yangi 
tug‗ilgan bolalarda 30-45 sm
3
, 1 yoshda 400-500 sm
3
, 2 yosh oxirida 600-750 sm
3
6-7 yoshda 950-1100 sm
3
10-12 yoshda 1500 sm
3 
bo‗ladi. 2 yoshgacha medaning 
shakli noksimon, 7 yoshda kolbasimon bo‗ladi.Me'da bezlari ishlab chiqaradigan 
shiraning hazm qilish kuchi va kislotaligi ancha past bo‗ladi. Bu shira tarkibida 
ximozin, pepsin, lipaza, amilaza va boshqa ko‗p fermentlar uchraydi, biroq ular 
kam miqdorda bo‗ladi. Bola bir yoshga to‗lguncha ichagi tez o‗sadi. 10-15 yoshda 
o‗sishi yana tezlashadi.
Bolalar ichagining uzunligi tanasiga nisbatan olganda katta, uzunligi 4-5 
marta, ko‗krak yoshidagi bolalarda esa 6 marta ortiq bo‗ladi. Go‗daklikda ingichka 
ichak devoridagi vorsinkalar, shira ajratuvchi bezlar, muskullar yaxshi 
rivojlanmagan bo‗ladi. Bolaning yoshi ortishi bilan ichak shirasining miqdori va 
fermentlar kontsentratsiyasi ham orta boradi, meda osti bezining uzunligi katta 
odamnikiga tenglashadi, shira miqdori ortib, hazm qilish kuchayadi.Yangi 
tug‗ilgan bolada oziq moddalar me'dada yaxshi so‗riladi. Keyinchalik so‗rilish 
sekinlashadi, ichakda to‗la parchalanmagan oq'sillar so‗riladi. Bolalarda 
aminokislatalar va uglevodlar so‗rilishi kattalarnikiga nisbatan tezlashadi. Yosh 
kattalashishi bilan sekinlashib boradi. 
Ovqat hazmi jarayoni deb - oziq moddalarni fizik va kimyoviy qayta 
ishlanishi va ularni oshqozon - ichaklar tizimidan surilishi, qon bilan tashilishi, 
organizm tomonidan o‗zlashtirilishi mumkin bo‗lgan oddiy va eruvchan 
birikmalarga aylanish jarayoniga aytiladi. 
Odamlar organizmida, ovqat hazm tizimidagi hazm shiralari ta‘sirida 
oqsillar aminokislotalargacha, yog‗lar-glitserin va yog‗ kislotalarigacha, 
murakkab uglevodlar esa oddiy qandlargacha (glyukoza va boshqalar) 
parchalanadi. Oziq moddalarning bunday kimyoviy qayta ishlanishida hazm 
shiralari tarkibiga kiruvchi – fermentlar bosh rolni o‗ynaydi. Fermentlar tabiati 
jihatidan oqsilli moddalar bo‗lib, organizm tomonidan ishlab chiqiladigan