Vazirligi alisher navoiy

“Hikoya-konsert” usuliniqo’llashalgoritmi.

(«Qo’rg’on” teatrjamoasi“Asalariibrati» asarimisolida)

Bos- qich	Boshlovchi	Tinglovchi- o’quvchilar	Kutilayotgannatija
I	Kirish. Tanishish. Tashkilotchilargaminnatdorc hilikbildirish. Tinglovchilarnirag’batlantiri sh.	Boshlovchivatashkilotc hilarnibiliboladilar.	O’quvchilartashkiletila yotganbadiiytadbirlaror qalio’zlarigag’amxo’rli knihisqiladilar
II	Asarnomi, yozilishtarixi, muallifihaqidama’lumotberi sh	Asarningnomi, yozilishtarixi, muallifihaqidama’lumo tgaegabo’lishadi	Badiiy, estetikbilimlarioshadi
III	Asarmazmuni, syujetlari, qahramonlari, ularqilganishlarningMilliyg’ oyalarimiznuqtainazaridanm isollarbilansharhlash.	Asar, uningqahramonlarihaqi daumumiytasavvurgaeg abo’lishadi. UlargaMilliyg’oyalari miznuqtainazaridanqar ashaktuallashadi.	Badiiyasarlarnitahlilqili sh, ulargamilliyg’oyalarimi znuqtai-nazaridanyond oshishko’nikmalarisha kllanadi
IV	Asarningtushunishmurakkab joylari, so’zlar, iboralarmazmuninitushuntiri sh. Tinglovchi-o’quvchilarniqizi qtirib-“qizdirish”	qiziqishlarioshib, yangima’lumot, so’z, iboralarnibiliboladilar.	O’quvchilarningg’oyav iy-badiiy, estetikdidi, bilimlarioshadi
V	Suhbatnimilliyg’oyaruhiyati dayakunlash. “Ommaviymadaniyat” o’quvchilaruchunzararlijihat lariniko’rsatibo’tish.	Asarnimilliyg’oyanuqta i-nazaridanidrokqilishg atayyorbo’ladilar.	Badiiysaviyasisayoz, “ommaviymadaniyat” darajasidagiasarlargata nqidiymunosabati, immunitetikuchayadi
VI	Badiiyasarnamoyishiniboshl ash	Idrokqilishgakirishadila r	Estetikzavqvag’oyaviy bilimoladilar

Shutariqao’quvchilarijtimoiymunosabatlarda, g’oyaviy- estetikongvatafakkuriniqo’llashjarayonidao’zinianglab, hisqilaboradi. Buuningma’naviyrivojlanishyo’nalishlarigata’sirko’rsatadi.

Uo’rtoqlaribilanmuloqatvamunosabatlarningyangitizimigakiraboshlaydi.
Ularningorasidao’zo’rniniegallayboshlaydi, yangivazifalarnibajaraboshlaydi. O’quvchiuchunasosiyyangiholatlarijtimoiyfoydalifaatbilanboo’langanbo’ladi.
Chunkiijtimoiyfoydalibadiiyfaato’quvchiningtoborakuchayibborayotganehtiyojlarini - o’ztengdoshlaribilanmuloqatdabo’lish,
o’zo’rninitopishehtiyojiniyuqoridarajadaqondiradi.
Shubilanbirpaytdao’quvchimilliyodob-axloqqoidalarinio’zlashtiradi, buyokiusavollar, xulq-atvorqoidalarigao’zqarashlarinibelgilaydi.
Pedagogik, psixologik, sosiologik, tarixiy, madaniyatvasan’atshunoslikkaoidadabiyotlartahlilivaommaviytajribanikuzatishmilliya n’analartizimiorqalio’quvchilarnima’naviy- estetiktarbiyalashnitakomillashtirishningtajriba-tadqiqotvazifalarinianiqlabberdi.
G’oyaviy-estetiktarbiyatiziminingmuhimtarkibiyqismlaridanbiri – tarbiyauslublaridir.Bizbadiiyto’garaklardao’quvchilarnig’oyaviy-
estetiktarbiyalashuslublarinio’zarouyg’unikkiguruhgabo’libtasniflaymiz.
Birinchiguruhg’oyaviytarbiyaning, ikkinchiguruhestetiktarbiyauslublaridir.
Birinchiguruhg’oyaviyta’limmetodlaribo’lib, ulargatushuntirish, ko’rsatish, mashq, interfalo’yinlar, aqliyhujum, turlihayotiyproyektivvaziyatlarnituzishvao’quvchilargataklifetishkiradi.
O’quvchig’oyaviybilimlarniegallab, ulardano’ziningyurish-turishida, amaliyfaatida, munosabatlaridafoydalanadi. Buningnatijasidaundag’oyaviydunyoqarash, munosabat, ko’nikmavamalakalarshakllanadi, qobiliyatlarrivojlanadi.
G’oyalar, mafkuralar, oqimlar, bayramlar, marosimlar, davlatramzlarimohiyatinitushuntirish; ko’rsatishuslubi - ritualxatti-harakatlar, qo’shiqlarvaritmikharakatlarniijroetish, boshqaobrazgakirish, proyektivvaziyatlarvaulardanchiqishyo’llariniko’rsatish; mashqlar - marosimvaurf- odatlarnibajarishningzaruriyuslublarihisoblanadi.
Shuningdekbug’oyaviytarbiyauslublarigaishontirish, uqtirish, o’rnakko’rsatish, talabqilishvarag’batlantirishkiradi.
Ikkinchiguruhestetikidrokmetodlari - namoyishqilish, tahlil, qaytaidrokqilish.Buguruhuslublaribolalarbadiiydidiningma’naviy- estetikrivojlanishivaqarortopishinita’minlaydi. Ularidrokniyuzagakeltirishivaurf- odatlarni, marosimlarni, an’analarnivabayramlargo’zalliginitahlilqilishuslublaridir. Idrokvatahlilbir-birigaboo’liq. Buguruhuslublariningvazifasi - faolvamahsuldorbadiiyidrokqilishuchunzarurshart-sharoitlaryaratishdir.
Buninguchuno’quvchilarnian’analar, marosimlarvaurf- odatlarbilantanishtirishbayramlarda, marosimlarda, urf- odatlardao’quvchilarishtirokinita’minlashlozim.
Shuningdekbuguruhga – badiiy-ijodiyfaatuslublari - g’oyanibadiiyasoslash, ijodiytopshiriqlarnibajarish,
asarlarningtahlilihamkiradi.Buguruhdagiuslublaro’quvchilarningmustaqilbadiiy- ijodiyfaatinitashkilqilishgaqaratiladi.
Buguruhmetodlariningamaliyta’limmetodlaribilanumumiyligi - amaliyharakatlargatayanishidadir.
Bilimolishvaijodqilishdavridao’quvchilarningruhiyholatlaridasifatjihatdanqarama- qarshikechinmalaryuzagakeladi. Shulardanbirinchisi - o’zkuchigaishonmaslik, boshqalardanyordamkutishyokinamunagataqlidqilishhissi; ikkinchisi - o’zkuchigaishonchbilanqarash,
mustaqilyechimlarnitopishgatayyorlikhissiningtug’ilishi;
Buholatlarto’garaklardakechadiganpedagogikjarayondahamaksetadi.
Birinchiholatda - pedagogtomonidannamunalarko’rsatiladi, o’quvchiunitakrorlaydi. Mashqlarningbajarilishiustidannazoratolibboriladi. Ikkinchiholatda – to’garakrahbarivazifalarnibelgilabberadio’quvchilarmustaqilholdayechimniizlaydilar. Pedagogkeraklimaslahatlarvatakliflarniberadi.
Ta’limjarayoninatijasidaijodiyfikrlashyuzagakeladivao’quvchibilimdarajasiningyetarli bo’lishita’minlanadi. Natijadao’zkuchigaishonch, mustaqilharakatlargatayyorlikvao’zmavqyeinianglashhissishakllanadi.
Badiiyto’garaklardao’quvchilarnig’oyaviy-
estetikrivojlantirishuslublarisirasigarag’batlantirishhamkiradi. Badiiydidnio’stirish, ijodkorlikfaqatijodiyjarayondaishtirokqilishnatijasidayuzagakelmaydi, balkimohironapedagogikrahbarlik, o’zvaqtidayordamko’rsatish, chuqurtahlilvaxayrihohlikbilanqilingantanqidnatijasidahamamalgaoshadi.
Badiiyto’garaklarfaatidafaqattushuntirish, ko’rsatish, mashqbajarishuslublariningo’zikutilgang’oyaviy-estetiknatijalarniberaolmaydi.
Shusabablipedagogikta’sirko’rsatishuslublariqo’llanadi. Masalan, agaro’quvchigaestetikta’limjarayonidatakrorlashpaytidairodakuchiyetishmayotganbo’l sa, ishontirishuslubiyordamgakeladi. Rag’batlantiriladi. Oqilonabadiiypedagogiktalablartizimiishnianiqtashkilqilishdayordamberadi.
«Istiqbolnirejalashtirish»
uslubiesao’quvchigao’zishiningbosqichlarinig’oyaviyqimmatinivapirovardnatijasinik o’rishgayordamberadi.
Shundayqilib,
estetikvag’oyaviytarbiyauslublariningamaliyqo’llanishio’quvchilarningbutunhayotini
«Bunyodkorg’oyalarvago’zallikqoidalari» asosidatashkilqilinishinita’minlaydi. Bumuammoniyechishgabadiiytarbiyaningxususiyuslublaribilanbirqatordamilliymafku raviyta’sirko’rsatishvao’quvchilarfaatiniamaliytashkilqilishorqalierishiladi.

2.