Vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti magistratura bo

III BOB. Tajriba - sinov ishlarini o’tkazish va natijalar tahlili 
1. Pedagogik tajriba – sinov maqsadi va vazifalari..........................................69 
2. Pedagogik tajriba – sinov natijalari va uning tahlili....................................74 
III bob bo’yicha xulosa.........................................................................................80 
Umumiy xulosa………………………………………………………………….81 
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati………………………………………….…83 
Ilova………………………………………………………………………………91 
 
 
 

---

3 
Kirish 
Mavzuning 
dolzarbligi: 
O‘zbekiston 
Respublikasi 
Prezidenti 
I.A.Karimovning “Barkamol avlod yili” davlat dasturi to‘g‘risidagi Qarorida
mamlakatimizda sog‘lom va barkamol avlodni tarbiyalash, yoshlarning ijodiy va 
intellektual salohiyatini ro‘yobga chiqarish bo‘yicha quyidagi dolzarb vazifalar 
belgilangan: “....ta’lim jarayoniga yangi axborot kommunikatsiya va pedagogik 
texnologiyalarni, elektron darsliklar, multimedia vositalarini keng joriy etish orqali 
mamlakatimiz maktablarida, kasb-hunar kollejlari, litseylari va Oliy o‘quv yurtlarida 
o‘qitish sifatini tubdan yaxshilashning samarali tizimini yanada rivojlantirish”
1
ko‘zda tutilgan.
Bugungi kunda faqat yuksak bilimli, zamonaviy, mustaqil fikrlaydigan, 
intellektual rivojlangan va amaliy kasb-hunarga ega yoshlargina mamlakatning buyuk 
kelajagini taminlashi mumkin. Prezidentimiz tabiri bilan aytganda , “Biz 
yashayotgan XXI asr- intellektual boylik hukmronlik qiladigan asr. Kimki bu 
haqiqatni o‘z vaqtida anglab olmasa, intellektual bilim, intellektual boylikka intilish 
har qaysi millat va xalq uchun kundalik hayot mazmuniga aylanmasa- bunday davlat 
jahon 
taraqqiyoti 
yo‘lidan 
chetda 
qolib 
ketishi 
muqarrar”
2
.
Mamlakatimizda ta’lim tizimini zamonaviy talablar darajasida rivojlantirish, maktab 
o‘quvchilarining bilimlarni mustaqil egallashlari, olingan bilimlarni amaliy faoliyatda 
qo‘llay olishlari, ko‘nikma va malakalarini shakllantirishga alohida urg‘u beriladi. 
Ayniqsa, ta’lim tizimini isloh qilishda boshlang‘ich maktabga jiddiy e’tibor 
berilmoqda, chunki aynan shu bosqichda o‘quvchining intellektual salohiyatiga asos 
solinadi, bilishga bo‘lgan qiziqishlari uquvi o‘quv jarayonida rivojlantiriladi. Marifat 
– manaviyatga olib keladigan yo‘l. Iqtisodiy islohotlarni hal etish, hech shubhasiz, 
g‘oyat muhim masala. Ammo manaviy islohotlar, qullik va mutelik iskanjasidan ozod 
bo‘lish, qadni baland tutish, ota-bobolarimizning udumlarini tiklab, munosib voris 
1
I.A.Karimov “Barkamol avlod orzusi” Toshkеnt. “Sharq” nashriyoti. 2000- yil.(203-209 
bеtlar).
2
I.A Karimov “O’zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida”- Toshkent.: O’zbekiston, 2011, 
440 bet.

---

4 
bo‘lish, har tomonlama komil insonni tarbiyalash-bu dunyoda bundan ortiqroq va 
bundan sharafliroq vazifa yo‘q.
Intellektual salohiyat haqida fikr yuritganda, ko‘pincha “ aql yoshda emas” 
degan ibora qo‘llanadi. Tariximizda buni tasdiqlovchi misollar bisyor: ulug‘ 
mutafakkir shoir Alisher Navoiy 6 yoshida sherlar yoza boshlagan va Farididdin 
Attorning “ Mantiq ut-tayr” asarini yoddan bilgan.Hassos shoir va shoh Zahiriddin 
Muhammad Bobur esa 12 yoshida taxtga o‘tirgan. Buyuk davlat arbobi va sarkarda, 
sohibqiron Amir Temur bobomizning shonu-shuhrati, hayoti va faoliyatiga bo‘lgan 
qiziqish qariyib yetti asrdirki, jahonning turli mamlakatlarida tobora ortib bormoqda. 
Yoki bo‘lmasa, ul zotning suyukli nabirasi Mirzo Ulug‘bek boshchiligida 
rasatxonada, hali texnika taraqqiy etmagan bir davrda olib borilgan kuzatishlar 
natijalarining hozirgi ilmiy tahlillaridan uncha farq qilmagani (o‘sha vaqtda yulduz 
yili -365 kun 6 soat 10 daqiqa 8 soniya deb hisoblangan bo‘lsa, zamonaviy 
kompyuterlarda bu ko‘rsatgich 365 kun 6 soat 9 daqiqa 6 soniya ekani aniqlangan. 
Yani, o‘rtadagi farq atigi 1daqiqa-yu 2 soniya, xolos! ) dunyo ilmiy jamoatchiligini 
hamon hayratga solib kelmoqda. Chindan ham, intellektual salohiyatni yuksaltirish 
istiqlol yillarida milliy taraqqiyotning asosiy sharti va mezoniga aylandi.Chunki 
intellektual jihatdan qoloq xalq hech qachon rivojlanmaydi. Dunyodagi taraqqiy 
topgan mamlakatlar eksport qiladigan mahsulotlarning aksariyat qismini aynan 
intellektual mulk mahsulotlari –yuksak texnika va texnologiyalar egallashi ham bu 
fikrni isbotlaydi. Bunday davlatlarning yuksak taraqqiyoti zamirida, avvalo, ularning 
eng katta intellektual salohiyatga ega ekani mujassamdir.  
Intellektual salohiyat, bir tomondan, moddiy boyliklarni ishlab chiqarish 
uchun zarur bo‘lgan yangi texnika va texnologiyalarni yaratish va amalda qo‘llash, 
shu yo‘l bilan mamlakat boyligini tejash, mustahkamlash hamda yanada 
ko‘paytirishda asosiy kuchga aylansa, ikkinchi tomondan, ishlab chiqarish 
infratuzilmasini mamlakat va jahonda yuzaga keladigan ehtiyojga qarab tez va 
samarali o‘zgartirish orqali shu davlatning jahon ishlab chiqarish tizimida teng 
qatnashishi uchun imkoniyatlar yaratadi. Intellektual salohiyatning yuksak darajada 

---

5 
rivojlanishi xalqning milliy manaviyati yuksalishida ham ulkan omilga aylanadi. 
Yana bir muhim tomoni u milliy manfaatlarni himoya qilishda qudratli qurol 
vazifasini bajaradi. Qolaversa, intellektual jihatdan rivojlangan mamlakatda 
demokratik qadriyatlar barqaror rivojlanadi. Chunki intellektual boylik faqat bilim, 
aql-u tafakkur, ilm-fan salohiyati bilan cheklanmay, yuksak manaviyatni ham o‘z 
ichiga oladi. 
2012-yil 16-17 fevral kunida poytaxtimizda bo‘lib o‘tgan “ Yuksak bilimli 
va intellektual rivojlangan avlodni tarbiyalash mamlakatni barqaror taraqqiy ettirish 
va modernizatsiya qilishning eng muhim sharti “ mavzusidagi xalqaro 
konferensiyaning ishtirokchilari tomonidan qabul qilingan yakuniy hujjatda 
“O‘zbekistonda ta’lim sohasida shakllangan samarali model yuksak baholanib, bu 
borada to‘plangan tajribalarni boshqa mamlakatlar uchun namuna sifatida tavsiya 
etish lozim”
3
,degan xulosaga kelindi. 
Prezidentimiz qayd etganidek, Hech shubhasiz, bugun talim-tarbiya va ilm-
fan sohasiga sarflanayotgan mablag‘lar mamlakatimiz kelajagining egasi bo‘lgan 
yosh avlodni, yuksak intellektual salohiyatli jamiyatni shakllantirish yo‘lida 
mustahkam poydevor bo‘lib xizmat qiladi”. Pedagogik-psixologik va metodik 
adabiyotlarning tahlili shundan dalolat beradiki, hozirgi vaqtda boshlangich sinf 
o‘quvchilarida intellektual qobiliyatlarini rivojlantirishning turli shakllari va 
metodlaridan foydalanilib, ularning rivojlanishini ta’minlaydigan tadqiqotlar yetarli 
emas. Psixologlarning takidlashicha, aqliy istedod koeffitsienti qobiliyatlarning 
miqdoriy xarakteristikasini aniqlar emish, to‘g‘rirog‘i qandaydir, o‘zgarmas, har 
tomonlama aqliy istedodini yoki umumiy intellektini namoyon qilar emish. Lekin 
ilmiy psixologik tahlili shuni ko‘rsatadiki, aqliy istedodning bu koeffitsienti funksiya 
hisoblanadi.  
3
I.A.Karimov “Yuksak bilimli va intеllеktual rivojlangan avlodni tarbiyalash- mamlakatni 
barqaror taraqqiy ettirish va modеrnizatsiya qilishning eng muhim sharti” mavzusidagi xalqaro 
konfеrеntsiyaning yakuniy hujjati- rеzolyutsiyasi. Marifat gazеtasi. Toshkеnt. 2012- yil 16-17 
fеvral. 1-3 bеtlar 

---

6 
Shunday qilib, tanlab olingan tadqiqot mavzusining dolzarbligi kichik 
yoshdagi maktab o‘quvchilarining intellektual qobiliyatlarini rivojlantirish 
jarayonida pedagogik sharoitlarni hozirgi zamon ta’lim talablariga muvofiq ravishda 
yanada samarali majmuasini ishlab chiqish zarurligi bilan asoslanadi.