«veterinariya sanitariya ekspertizasi» kafedrasi “tasdiqlayman”

11-mavzu. Mastit kasalligida sutni vetsanekspertizasi va sanitariya jihatdan baholash

Reja:

1. Mastitda sutni veterinariya-sanitariya baholash
2. Mastitda mastidin, dimastin namunasi
3. Bromtimolblau namunasi

Sog‘in sigirlarning orasida ko‘pincha sut bezi yallig‘lanishining turli formalari uchrab turadi. Kasallikning qo‘zg‘atuvchisi ko‘pincha streptokokklar hisoblanadi. A.F.Voytkevichning ma’lumotiga ko‘ra, 36 ta mastit kasalligidan streptokokklar

68 %, stafilokokklar-10 %, sil tayoqchasi-30 %, ichak tayoqchasi-3 % ajratib olingan. Sterptokokklar sigirlarning mastit kasalligida qo‘zg‘atuvchisi bo‘lishi bilan birgalikda, odamlarda angina, skarlatina, otit va saramas kasalligini chaqiradi. Mastit kasalligi bilan kasallangan sigir sutining tarkibi va xususiyatlari kasallikning qanday holatda kechishligiga bog‘liq holda o‘zgaradi. Kasal hayvonlarning sutida kazein, laktoza, yog‘, quruq moddasi kamayadi, zichligi va ivishi pasayadi, aksincha, xlor va albuminning miqdorir ortadi, yog‘ sharikchalarining diametri kichiklashadi. Ventning (Wendt) ma’lumotiga ko‘ra, mastit kasalligida askorbin kislotasining miqdori kasallik boshlanganda 10 % ga, keyinchalik 30-50 % ga kamayadi. Kasallikning klinik belgilari aniq ko‘ringanda, sutning konsistensiyasi tvorogsimon, rangi ko‘kimtir yoki sarg‘ish bo‘lib, ta’mi sho‘r bo‘ldai. Bunday sifatsiz sut ekspertiza paytida brak qilinadi. Sog‘in sigirlardan kasallikning surunkali, ya’ni klinik belgilari bilinmay o‘tadigan formalarida olingan sut, iste’mol qilinganda kishilarning sog‘ligiga yomon ta’sir ko‘rsatadi.
Sog‘lom hayvonlarning sutiga 5% mastit kasalligi bilan kasallangan sigirlarning suti qo‘shilib pishloq tayyorlanganda, tayyorlangan pishloqning kamchiligi juda ko‘p bo‘ladi.
Mastit uchun sutning veterinariya-sanitariya bahosi elin kasalligining chuqurligi va tabiatiga bog‘liq.
Sutni veterinariya-sanitariya baholashi turli xil mastit shakllari bilan xom sutda bo‘lishi mumkin bo‘lgan mahsulot va mikroorganizmlarning xavfini ta’minlaydi. Mastitning eng keng tarqalgan qo‘zg‘atuvchisi Str. uberia, E. coli, ser. agalactiae, Str. dysgalactiae, Staph. aureus, B. proteus vulgaris, B. pyogenes, B. cereus, Cl. perfingens, mikroskopik zamburug‘lar va boshqa mikroorganizmlar. Sut tarkibidagi patogen stafilokokklar, klostridiyalar va streptokokklar odamlarda angina, skarlatina, otitis media, pnevmoniya, meningit va ovqatdan zaharlanish bilan kasallanishi mumkin, chunki sutni dezinfeksiya qilishning qo‘llaniladigan usullari mikrob toksinlarini to‘liq inaktiv qilmaydi. Piogen mikroorganizmlar inson a’zolari va to‘qimalarida yiringli-nekrotik yallig‘lanishning rivojlanishiga sabab bo‘ladi.
Kasal hayvonlar sutini tanib olish va veterinariya-sanitariya ekspertizasi kompleks tarzda amalga oshiriladi. Veterinariya qo‘shimcha hujjatlarini o‘rganishda hududning epizootik holati va yashirin mastit bo‘yicha tadqiqotlar natijalari hisobga olinadi. Sigirlarni klinik tekshiruvdan o‘tkazishda yuqumli, invaziv va yuqumli bo‘lmagan kasalliklarga xos bo‘lgan klinik belgilarga e’tibor beriladi. Kasal hayvonlardan olingan sutni aniqlash uchun uning organoleptik, fizik-kimyoviy va mikrobiologik tadqiqotlari o‘tkaziladi.
Mastit bilan kasallangan hayvonlarda sut ajralishi kamayadi va uning sifati yomonlashadi. Kasal hayvonlardan olingan sut odamlar uchun xavflidir, chunki uning tarkibida hayvonlarning yuqumli kasalliklari patogenlari, bakterial toksinlar, dorilar, toksik metabolitlar bo‘lishi mumkin.
Mastitli sigirlar sutining fizik-kimyoviy va organoleptik ko‘rsatkichlari sezilarli o‘zgarishlarga uchraydi va standart talablariga javob bermaydi.
Mastit bilan og‘rigan sigirlarning sutida kazein, laktoza, yog‘ va yog‘siz quruq moddalar miqdori kamayadi, zichligi va koagulyatsiya qobiliyati pasayadi. Xlor va albumin miqdori ortadi, yog‘globullarining diametri kamayadi.
Kasallikning aniq klinik ko‘rinishi bilan sut ko‘pincha pishloqli konsistensiyaga, mavimsi yoki sarg‘ish rangga, sho‘r ta’mga ega bo‘lib, unda parchalar, yiring, shilliq va qon bo‘lishi mumkin. Bunday sutni qaynatgandan keyin yo‘q qilish kerak. Agar sigirda bir yoki ikkita lob bilan cheklangan mastit bo‘lsa, u holda ta’sirlangan loblardan faqat sut yo‘q qilinadi. Ta’sirlanmagan loblardan olingan sut qaynatilgandan keyin hayvonlarni boqish uchun ishlatiladi. Bunday sut alohida chelaklarga yoki boshqa idishlarga joylashtiriladi, ular sog‘ishdan va sutdan ozod qilingandan keyin yuviladi va dezinfektsiya qilinadi.
Yelinning alohida loblarining subklinik mastitida xom sut oziq-ovqat maqsadlarida ishlatilmaydi, chunki u tarkibida somatik hujayralar va mikroorganizmlarning ko‘p miqdori mavjud. Bunday sut veterinariya xizmati yoki sut va sut mahsulotlarini veterinariya-sanitariya ekspertizasini o‘tkazish qoidalari tomonidan belgilangan rejimlarga muvofiq qaynatish yoki pasterizatsiya qilish kerak. Sutni pasterizatsiya qilish yoki qaynatish veterinariya shifokorlari nazorati ostida amalga oshirilishi kerak. Pasterizatsiyalangan sutni etkazib berishda pasterizatsiya samaradorligi (rejimlarga muvofiqligi) normativ hujjatlarga muvofiq tekshiriladi.
Mastitli sigirlarni sog‘ish uchun har bir sog‘ishdan keyin dezinfektsiya qilinadigan ko‘chma sog‘ish chelaklari qo‘llaniladi. Bu sigirlarning suti zarar ko‘rmagan elin joylaridan olingan sut alohida idishga yig‘iladi, 85 ° C da 30 daqiqa davomida pasterizatsiya qilinadi yoki qaynatiladi va fermada hayvonlarni boqish uchun ishlatiladi. Ta’sirlangan elin qismlaridan sut qaynatilgandan keyin yo‘q qilinadi.
Mastit bilan kasallangan hayvonlarni aniqlash uchun fermadagi barcha sigirlarni sog‘ish paytida har kuni klinik ko‘rikdan o‘tkazish va har oyda bir marta elinning har bir bo‘lagidan olingan sut namunalarini tekshirish kerak.