Vi-bob. Korxonaning mehnat resurslari

 
 
 
 
6.2-jadval 
 
O’zbekistonda mehnat resurslari dinamikasi 
(ming kishi)
Manba: O’zbekiston Respublikasi Davlat Statistika Qo’mitasi 
Mehnat resurslari miqdor va sifat ko’rsatkichlariga egadir. Mehnat 
resurslarining miqdor ko’rsatkichlari quyidagilardan iboratdir: 
• mehnatga layoqatli aholining umumiy soni; 
• tarkib topgan mehnat unumdorligi va intensivligi sharoitlarida ish bilan band 
aholi ishlab beradigan ish vaqti. 
Mehnat resurslarining sifat ko’rsatkichlari quyidagilardan iboratdir: 
• mehnatga layoqatli aholining salomatligi, jismoniy layoqatligi; 
•mehnatga layoqatli aholining bilim va kasbiy-malaka tayyorgarligi darajasi. 
Mehnat resurslarining miqdor va sifat ko’rsatkichlari jamlanmasi mehnat 
salohiyatini tashkil etadi. 
Mehnat resurslariquyidagi xususiyatlarga egadir: 
1. Ular ish beruvchi bilan ajralmas yaxlitlikda, ana shu xodimlarga ish haqi 
ko’rinishida quyidagicha daromad keltiradi: mehnat foliyati+ bilim, tajriba, malaka 
= daromad. 
2. Agar xodimlarning mehnat qobliyatidan uzoq vaqt davomida 
foydalanilmasa, vaqt o’tishi sari ularning mehnati samaradorligi pasaya boshlaydi. 
Mehnat qobiliyati – bu birorfaoliyatni amalga oshirish ko’nikmasidir. Vaqt o’tishi 
bilan nazariy bilimlar yoddan chiqadi va eskiradi, tajriba ham yo’qoladi. Mehnat 
qobiliyatini yo’qotmaslik uchun undan muttasil foydalanish bilan birga bu 

---

salohiyatni yanada oshirish uchunyangi bilimlarni egallash, tajribani oshirish talab 
qilinadi. 
Mehnat resurslarining quyidagi toifalari farqlanadi: 
• ishchilar – ular ishlab chiqarishda bevosita mahsulot tayyorlash va 
iste’molchilarga yetkazib berishda ishtirok etayotgan, shuningdek mashina–
uskunalarni sozlash, ta’mirlash va hokazolar bilan shug’ullanadiganxodimlardir; 
• mutaxassislar – muayyan ixtisoslikka ega va shu sohada ishlab chiqarishda 
mehnat jarayoninnitashkil etuvchilardir; 
• rahbarlar – xodimlar mehnat faoliyatini uyushtiradigan ishlab chiqarish 
tashkilotchilaridir. 
Mehnat resurslari (ularning eltuvchisi hisoblangan xodimlar) o’z shaxsiy 
xususiyatlariga egadir. Ushbu xususiyatlar qatorida quyidagilarni keltirish mumkin, 
ya’ni u: 
• mehnat sharoitlaridan voz kechish; 
• o’z xohishiga ko’ra ishdan bo’shash; 
• mehnat samaradorligini mehnat sharoitlaridan qat’i nazar o’zgartirish; 
• bilimlarini oshirish, mutaxassisligini o’zgartirish; 
• hududiy bog’liq bo’lish; 
• ijtimoiy jihatdan turlicha bo’lish; 
• mehnat resurslariga chiqimlar – muzokaralar mavzusi ekanligini anglash; 
• kapital bilan o’rnini almashtira olish va boshqalar.