Mehnat unumdorligining darajasini (M
u
) aniqlashda xodimlarning vaqt
birligi davomida (soat, kun, hafta, oy, yil davomida) (V
b
) bajarilgan ish hajmi
(mahsulot ishlab chiqarish, xizmatlar ko’rsatish) (Ih) ko’rsatkichlaridan
foydalaniladi.Ya’ni mehnat unumdorligining darajasi quyidagi hosiladir:
M u =I h : V b (6.1.) Buning teskarisi mehnat sig’imi (M
s
) darajasini anglatadi, ya’ni:
M s =V b : I h (6.2.) Iqtisodiy adabiyotdaamaldagi, mavjud va potensial mehnat unumdorligi
farqlanadi.
Amaldagi mehnat unumdorligi(M
ua
) bevosita muayyan mahsulot turini
ishlab chiqarish (xizmat ko’rsatish) hajmi (I
mh
) uchun amalda sarflangan ish vaqti
(V
ba
) birligiga nisbatidir:
M ua = I mh : V ba (6.3.) Mavjud mehnat unumdorligi (M
mu
) joriy sharoitlarda (masalan, faqat mavjud
resurslar va ishlab chiqarish vositalari bilan) agar mehnat jarayonida ish vaqti
mutlaqo yo’qotilmagan (V
bay
) taqdirda qancha mahsulot (I
mhj
) ishlab chiqarish
(xizmatlar ko’rsatish) imkoniyati borligini aniqlab beradi:
M mu = I mhj : V bay (6.4.)
Potensial mehnat unumdorligi (M mp ) joriy sharoitlarda talab qilinadigan eng
kam vaqt birligida (V
bek
)qancha miqdorda muayyan mahsulot (I
mhj
) turini ishlab
chiqarish (xizmat ko’rsatish)imkoniyati mavjudligini ko’rsatadi:
