X- bob. Sanoatpechining

11.5. YuHQning ish holatini EHM da optimallash
Tayanch iboralar:YuHQ ning ish holatini EHM da optimallash, kamerali statsionar,kamerali ikki pog‘onali, kamerali ikki pog‘onali va sovitishli.
Optimallash deganda shunday jarayon yoki amallar ketma-ketligi tushuniladiki,ular yordamida ma’lum optimallik me’zonining optimumini (maksimum yoki minimumini) olish mumkin bо‘ladi.Metallni qizdirishga mо‘ljallangan YuHQ uchun optimallik mezoni sifatida yoqilg‘ining solishtirma sarfi, metallning kо‘yishi, qizdirish jarayonining davomiyligi, qizdirishning keltirilgan xarajatlari (iqtisodiy kо‘rsatgichlar) va boshqalarni qabul qiliish mumkin.
Metallni qizdirish holati deganda metallning qizdirilgan yuzasi haroratining boshlang‘ich qiymati T₀ dan to berilgan oxirgi qiymati T_ox gacha ma’lum vaqt davomida ( ) о‘zgarishi tushuniladi. Amaliyotda turli holatlar ( ) kuzatiladi. Metallni qizdirish paytidagi YuHQning ba’zi holatlari 11.3- rasmda kо‘rsatilgan.

11.3-rasm. Qizdirish YuHQlarining odatdagi ish holatlari.

a - kamerali statsionar; b- kamerali ikki pog‘onali; v- kamerali ikki pog‘onali va sovitishli; g- metodik (qat’iy rejali) tо‘rt zonali.

Keltirilgan 11.3-rasm, “a” da statsionar ishlaydigan kamerali YuHQ lar uchun xarakterli bо‘lgan birinchi sinf ish holatlari kо‘rsatilgan.
( ) chiziqlarining kо‘rinishi jismning issiqdik sig‘diruvchanligiga, konvektiv va nurlanish yо‘li bilan issiqlik berish jadalligiga, haroratga qarab jismning issiqlik-fizik xossalarining о‘zgarishiga va boshqa omillarga bog‘lik
bо‘ladi. Ammo barcha ( ) egri chiziqlari uchun umumiy bо‘lgan jihat shundan iboratki, ning ortishi bilan jismning harorati gaz jismining harorati T_g ga asimptotik ravishda yaqinlashib boradi. Bundan tashqari = 0 bо‘lgan paytda jism harorati о‘sishining tezligi juda yuqori bо‘ladn. Amalda T_g qiymatini kо‘tarish va pasaytirish yо‘li bilan qizdirish vaqtini yoki qizdirish sifatini о‘zgartirish mumkin. Qizdirish sifati reaktordan chiqayotgan tayyor mahsulot kesimidagi haroratlar farqining maksimal qiymati T_0X bilan belgnlanadi. Ammo T_0X va _ox mustaqil о‘zgaruvchilar kо‘rinishida emas, balki T_ox( _ox) bog‘liqlik kо‘rinishida beriladi.
Ish holatlarining ikkinchi sinfi vaqt davomida harorati о‘zgaradigan Tg( ) kamerali YuHQlar uchun xosdir.Ularda, odatda ikki pog‘onali ish holatlari
(11.3-rasm, b) amalga oshiriladi. Birinchi pog‘ona (bosqich)da reaktor yokgichlari tо‘la quvvatda ishlaydi va qizdiriladigan jism yuzasining harorati T_ox ga yetganda -ikkinchi pog‘ona (bosqich) boshlanadi, unda yuza harorati T_oxо‘zgarmas holda saqlab turiladi. Saqlab turish bosqichining davomiyligi berilgan sifat parametri
T_0X bilan belgilanadi. Bu ikki pog‘onali ish holatida _ox = + stva T_ox parametrlari mustaqil о‘zgaruvchilar sifatida berilishi mumkin, ammo bu paytda
_ox> st shart bajarilishi lozim.

Agar texnologiya bо‘yicha quyumning yuzasi vaqtinchalik T_oxqiymatga о‘ta qizitiladigan bо‘lsa (11.3 -rasm, v),u holda birinchi bosqichni quyum yuzasining harorati T_ox + T_0X ga yetishi ta’minlanadigan b vaqt bilan cheklab quyilishi maqsadga muvofiq bо‘ladi. Ikkinchi bosqich davomida esa, yoqgichlar quvvatini rostlash yо‘li bilan T_ox + T_0X qiymatni о‘zgarmas holda saqlash va quyumni YuHQ dan bir oz vaqt _stо‘txazib chikarish mumkin bо‘ladi. Quyum tashqariga chiqarilgandan keyin unnng yuzasi talab qilingan harorat T_ox gacha tez ( _ovaqtda) soviydi va bu paytga kelib quyum kesimidagi haroratning og‘ishi T_ox qiymatdan ortmaydi, shuning uchun qizdirishning talab qilingan sifati ta’minlanadi. Bu holatdagi yig‘indi vaqt _ox + st+ _o oddiy ish holatidagi _b+ _st yig‘indidan kichik bо‘ladi va shunga kо‘ra sovitishli ikki pog‘onali ish holati afzalroq bо‘lishi
mumkin. Bunda o ning qiymatn T_ox bilan belgilanadn. Ish holatini optimallash paytida bu parametrni ish holatining о‘gartiriladigan parametri deb qaralishi lozim.