X bob: materiallarni kesib ishlanuvchanligi

Avtomatlashtirilgan uskunada ishlash 
1. 
Mehnat unumi va ishlash tannarxi 
2. 
Qirindi maydalashni yengilligi va qirindini kesish zonasidan olib chiqarib 
tashlash osonligi; 
3. 
Ishlangan yuza g’adir-budirligi va xossalari; 
4. 
Keskich turg’unligi; 
5. 
Kesish kuchlari va ishlatilayotgan quvvat. 
Ishlanuvchanlik har xil jarayonlar uchun bir-biridan qattiq farq qilishi 
mumkin. Keskich bilan yo’nish, frezalash, qirib ishlash (“протягивание”). 
Shuning uchun ishlanuvchanlik to’g’risida gapirilganda aniq ko’rsatma zarur. 
Ko’rsatgichlarni orasida eng ahamiyatlilaridan mehnat unumi va ishlash 
tannarxi hisoblanadi. Bu har ikkisi asosan ruxsat etilgan kesish tezligiga bog’liq. U 
holda xohlagan turdagi ishlash uchun ishlanuvchanlik ko’rsatgichisi bu kesish 
tezligidir. Shuning uchun tor ma’noda tushunishda materiallarni ishlanuvchanligi 
ruxsat etilgan kesish tezligi bilan xarakterlanadi. Qaysi material qolgan barcha 
sharoitlarda 
yuqori 
tezlikda 
kesishga 
imkon bersa, o’sha materialni 
ishlanuvchanligi yuqori bo’ladi. Materialni ishlanuvchanligi uning ishlanuvchanlik 
koeffitsiyenti bilan baholanadi: ishlanayotgan – tekshirilayotgan materialni ruxsat 
beradigan kesish tezligini (T=60 min uchun) etalon material ruxsat beradigan 
tezligiga bo’linadi (nisbati olinadi). 

---

229 
;
talon
60
60
e
tek
ish
K



Odatda, etalon sifatida stal45 olinadi (
220
-
190
HB
MPa;
750


m
R
), 
strukturasi plastiksimon grafitli perlit. Agar ishlanuvchanlik koeffitsiyenti birdan 
katta bo’lsa, uni ishlanuvchanligi yaxshi, agar birdan kichik bo’lsa yomon. 
Ba’zan materiallarni xossalarini o’xshashligiga qarab gruppalarga bo’linadi. 
Bu holda har bir guruh uchun o’zini etalon materiali belgilanadi. Ko’pchilik 
hollarda quyidagi guruhlar bo’linadi: 
1. 
Konstruksion uglerodli, legirlangan va asbobsozlik po’latlari, etalon material 
stal45 (
220
-
190
HB
MPa;
750


m
R
). 
2. 
Kulrang cho’yanlar, etalon material – cho’yan qattiqligi HB=190 MPa. 
3. 
Bolg’alanuvchi cho’yanlar, etalon material – cho’yan qattiqligi HB=150 
MPa. 
4. 
Zanglamaydigan, olovbardosh, issiqbardosh po’latlar va qotishmalar (qiyin 
ishlanadigan), etalon material – stal 12X18H9T, qattiqligi HB=150 MPa. 
5. 
Titan qotishmalari. 
6. 
Rangli metallar (alyuminiy va mis qotishmalari). 
7. 
Plastmassalar va boshqa metall emas materiallar.