X bob: materiallarni kesib ishlanuvchanligi

 
 

---

240 
10.3.4.2. Kesish zonasiga qo’shimcha majburiy tebranishni kiritish 
 
Vibratsion kesish mohiyati shundan iboratki, har doim qabul qilingan shu 
ishlash kinematikasi sxemasini asbob harakatiga (kamroq zagatovka harakatiga) 
qo’shimcha mexanik tebranish energiyasi beriladi-qo’shiladi (rasm 10.7). turg’un 
vibratsiyali kesish stanokni o’zini tebranish to’lqini chastotasi yaqinida tebranib 
amalga oshishi mumkin: (odatda 200-1000Hz) yoki keskichni (odatda 1-10 Hz). 
Rasm 10.7. Keskichga tangensial titrash berish bilan yo’nish sxemasi: 1-dvigatel, 
2-zagatovka, 3-ultra tovush generatori, 4-magnitostriktor, 5-keskich. 
Amalda bu jarayonni ikki ko’rinishi ishlatiladi. 
1. Past chastotali (200 Hz gacha) tebranish qo’yib ishlash, masad: qirindini 
o’zgartirish. 
2. Kichik amplitudali (A=5-10 mkm) va ultratovush chastotali (
kHz
f
50
15


) 
tebranish qo’yib ishlash: bunda kesishni fizikaviy mexanizmiga ta’sir qiladi, 
natijada ishlanuvchanlik yaxshilanadi. 

---

241 
Umuman olganda tebranishlari kesish jarayoniga 2 xil ta’siri bor. 
Birinchidan, stanokni tebranishi keskichni yeyilishini tezlatadi, yuza g’adir-
budirligini oshiradi va yuza to’lqinligi kattalashadi, aniqlik yomonlashadi. Ikkinchi 
tomondan mehnat unumi ko’tariladi. Ayniqsa, qiyin ishlanadigan materiallarni 
murakkab turlarda ishlaganda, parmalash, yopiq teshiklarda rezba ochishda. 
Tebranish bilan ishlaganda MSTM larni ta’sir qilish samaradorligi ancha 
yuqori bo’ladi, chunki, MSTM larni kesish zonasiga kirishi yaxshilanadi va 
kapillyarlik effektini jadallashtiradi. 
Rasm 10.8 da titratib parmalash sxemasi berilgan: parmaga tangensial 
titrashni maxsus magnitostriksion yordamida uzatiladi. 
Rasm 10.8. Kichkina diametrli teshikni titratib parmalash sxemasi 
Tangensial titrash bilan ishlaganda qattiq qotishmali keskich turg’unligi 1,8-
2,0 marta ko’payadi, tezkesar po’latli keskichniki pasayadi. Kesish tezligi qancha 
kichik bo’lsa, kesish kuchi va ishqalanish kuchi shuncha kamayadi. 
Surish harakatiga qo’yilgan titrash qirindi qalinligini davriy kamayishiga 
olib keladi, bu esa qirindi sinishini yaxshilaydi. Qirindini maydalash effekti eng 
yuqori darajaga ega bo’ladi, qachonki, majburiy o’q bo’ylab titrash chastotasi 
zagatovka aylanish chastotasini 5-10 % ni tashkil etsa. 
Ultratovush titratgichlarini qo’llash ham o’simta hosil bo’lish sharoitida 
ijobiy natija beradi. Masalan, amplitudasi 3,5 mkm, (
kHz
f
44
18


) titrashda 

---

242 
o’lchami M1÷M10 bo’lgan rezbali olovbardosh po’latlarda, titan qotishmasida 
ochish imkonini beradi. Kesish kuchi va kesish momentini 25-30% ga kamaytiradi, 
keskich chidamlik davri uzayadi.