X bob: materiallarni kesib ishlanuvchanligi

---

227 
 
X BOB: MATERIALLARNI KESIB ISHLANUVCHANLIGI 
 
10.1. Ishlanuvchanlikni asosiy xarakteristikalari va ularni aniqlash usullari 
 
Texnologik xossalar orasida kesib ishlanuvchanlik alohida o’rin egallaydi, 
chunki kesib ishlashlik zagatovkaga detalga xos natijaviy forma beradi. 
Materiallarni kesib ishlanuvchanligi deb, - bu so’zni keng ma’noda materiallarni 
kesishga moyilligi tushuniladi, albatta, qator texnologik ko’rsatkichlarni 
ta’minlagan holda. Bu ko’rsatkichlar quyidagilar: 
1. 
Kesish kuchlari va sarf qilinayotgan quvvat. 
2. 
Qirindini sindirish – maydalash va uni chiqarib tashlash yengilligi – 
osonligi. 
3. 
Ishlab bo’lgandan keyingi yuza qatlami xossalari: g’adir-budirligi, 
puxtalanish darajasi va chuqurligi, kuchlanish holati va h.k. 
4. 
Materialni ishqalanib yeyilishlik – qirilishlik qobiliyati, qaysiki, toza va 
pardozlash operatsiyalarida zarur ishlash aniqlikni olishni yengillashtiradi. 
5. 
Tanlangan kriteriyga to’g’ri keladigan ruxsat etilgan kesish tezligi. Masalan, 
berilgan keskich turg’unligi T da tanlangan o’tmaslikkacha – keskich 
yeyilishigacha, eng kichik tannarxi, eng yuqori mehnat unumi. 
Ishlash turi va xarakteriga qarab u yoki bu texnologik ko’rsatkich asosiy hal 
qiluvchi bo’lib qoladi, qolganlari ikkinchi darajada. 
Qora ishlashda 
1. 
Mehnat unumi va ishlash tannarxi 
2. 
Keskich turg’unligi; 
3. 
Kesish kuchlari va ishlatilayotgan quvvat; 
4. 
Qirindi maydalashni yengilligi va qirindini kesish zonasidan olib chiqarib 
tashlash osonligi; 
5. 
Ishlangan yuza g’adir-budirligi va xossalari. 

---

228 
Toza ishlashda 
1. 
Mehnat unumi va ishlash tannarxi 
2. 
Ishlangan yuza g’adir-budirligi va xossalari
3. 
Qirindi maydalashni yengilligi va qirindini kesish zonasidan olib chiqarib 
tashlash osonligi; 
4. 
Keskich turg’unligi; 
5. 
Kesish kuchlari va ishlatilayotgan quvvat.