X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Navlari: O'zbekistonda «Baxmal-2» navi ekiladi.
Lalmi yerlarda zig'ir yetishtirish texnologiyasi 
O'tmishdosh. Zig'ir unumdor va begona o'tlar bosmaydigan 
lalmikor va sug'oriladigan yerlarda yaxshi o'sadi. Dukkakli ekinlardan 
keyin, orasiga ishlov beriladigan ekinlardan tozalangan 
hamda 
eski bo'z 
yerlar zig'ir 
uchun 
ma‟qul hisoblanadi. Bir ekilgan 
dalaga zig'ir 
6-7 yildan 
keyin ekilishi shart.
Markaziy Osiyoda jumladan O'zbekistonda ham zig'ir tog'oldi 
va 
lalmi 
yeriarda qadimdan yetishtirilgan. Notekis, adir yerlarda 
o'suv 
davrida namlikni yetishmasligi tufayli hosildorlik sug'o
riladigan 
yerlarga 
nisbatan ancha past bo'lishi kuzatilgan. Zig'ir yetishtirish uchun yillik 
yog'ingarchilik 300-350 mm, aprel va may oylarida esa, 120-140 mm ga 
to'g'ri keladigan tog' oldi hududlar tanlanadi. Zig'ir ekinini tog' oldi 
hududlarda dengiz sathidan 1250 m balandlikda ham yetishtirish 
mumkin.
Almashlab ekishdagi o„rni. Zig'ir - tuproq unumdorligiga talabchan 
o'simlik bo'lib, o'simlik hayotining dastlabki davrlarida juda sekin 
o'sishi sababli tanlangan yerlar ko'p yillik begona o't ildizlaridan holi 
bo'lishi talab etiladi. Zig'ir uchun eng yaxshi
351

---

o‘g‘itlar bilan oziqlantirish (ta’sir etuvchi moddalar hisobida) tavsiya etiladi: 
N30-45P60K40. 
Zigir yetishtirilayotgan maydonlarning tuproq-iqlim sharoiti, 
qollaniladigan agrotexnika holatiga va suv bilan ta‟minlanganlik 
darajasiga qarab o„g„itlar miqdori va turlari belgilanadi.
Hosilni yig„ib olish. Moyli zig„ir urug„lari toiiq pishib yetilgandan 
keyin yigib olinadi. Bu paytda o„simlik poyasi va quzoqchalari sarg„ayib 
barglari to„kilib ketadi. Urugiari to„q jigarrang, qo„ng„ir yoki qora tusga 
kiradi. Hosil katta maydonlarda maxsus moslangan don kombaynlari 
yordamida, tomorqa xo„jaliklarida esa, qoida yigib olinib quritiladi.
Poyalari quritilgach, yanchilib, o„simlik qoldiqlaridan maxsus 
elaklarda tozalanadi va qoplanadi. Ushbu urugiar 15-20 kilog- rammli 
mato qoplarda xona harorati 13 dan past va havoning nisbiy namligi 60 
foizdan yuqori bolmagan xona sharoitida saqlanishi tavsiya etiladi. 
Saqlanadigan urug„ning namligi 10-12% oshmasligi kerak. Zigir urugiari 
tarkibidagi namlik 12-13% dan yuqori boiishi urug„ unuvchanligi ga va 
urug„ tarkibidagi moy miqdoriga sal‟biy ta‟sir ko„rsatadi. Urugiar 
saqlanayotgan omborxona vaqti- vaqti bilan shamollatib turiladi.
7.7. Kanakunjut
Ahamiyati. Tarkibida ko„p miqdorda (45-59%) moy boiadi- gan 
o„simlikdir. Bu moy qurimaydi (yod soni 82-86), qotmaydi. Tabobatda, 
parfumeriyada, sovun tayyorlashda, teri va to„qimachilik sanoatlarida 
ishlatiiadi. Kunjarasi zaharli boiib, o„g„it hamda yelim ishlab chiqarishda 
ishlatiiadi.
Dehqonchilikda kanakunjut qadimdan ma‟lum boiib, u Hindiston, 
Xitoy, Misrda tarqalgan. Markaziy Osiyo va Kavkaz ortida ekiladi. 
0„rtacha 10-12 s/ga, suvli yerlarda 20-25 s/ga hosil beradi.
Sistematika. Kanakunjut sutlamaguldoshlar 
Euphorbiaceae 
oilasiga, 
Ricinus communis L.
avlodi va turiga kiradi. Tropik mamlakatlarda ko„p 
yillik o„simlik boiib, 0„zbekistonda bir yillik o„simlik sifatida ekiladi.