X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Suvga boigan talabi.
Kartoshkaning vatani hisoblangan Chili dengiz 
bo„yi hududlari iqlimi yumshoq, salqin, sernam, tuprogi kaliyga boy. 
Tuganaklarning hosil boiishi seryogin (300 mm. dan ortiq), havoning 
nisbiy namligi yuqori (75% va undan ziyod) boigan sharoitda o'tadi. 
Shuning uchun kartoshka o'simligi tuproq namligiga talabchandir, ammo 
uning tuproq namligiga boigan talabi o'sish va rivojlanish davrlarida 
turlicha boiadi. 
Kartoshka hosil to'plash davomida namlikka juda talabchan bo'ladi. 
Atmosferaning quruqligi kartoshkaning meva hosil qilishiga juda yomon 
ta‟sir qiladi, ya‟ni gul va inevalarni to'kib yuboradi. Ammo, tuproqdagi 
namlik 70-85% boisa, havoning quruqligi kartoshkaga poyalari o'sishiga va 
tuganaklar hosil bo'lishiga unchalik kuchli ta‟sir etmaydi. 
Yosh nihollar rivojlanishning dastlabki paytlarida tuproq namligiga 
unchalik katta ehtiyoj sezmaydi, lekin gullash, tuganak hosil qilish davrida 
namlikka boigan talabi keskin oshadi. Bu davrda tuproqda nam bo'lmasa, 
oziq moddalaming tuganaklarga kelishi to'xtaydi, natijada tuganaklarning 
o'sishi kechikadi yoki butunlay o'sishdan qoladi. Yomgir yoqqandan yoki 
ekin sug'orilgandan keyin shakllangan tuganaklar ikkilamchi o'sa 
boshlaydi, ya‟ni bolalaydi. Bunda bolachalar va stolonlarda shakllanmagan 
tuganaklar paydo boiadi. 
Kartoshka namlikka talabchan boiishi bilan birga, qurg'oq - chilikka 
ham nisbatan chidamlidir. Qurg'oqchilik - tuproq va havo namligi 
yetishmasligi boshlanishi bilan kartoshka tuganaklari hosil 
269

---

qilishdan to„xtaydi, ammo u nobud boimaydi. Qurg„oqchilik o„tib 
ketgandan so„ng u tuganak hosil qiiishni davom ettiradi, bunda 
hosildorligi keskin kamayib, uni sifati pasayadi.
Oziqaga talabi.
Kartoshka tuproqdagi oziq mineral moddalarga 
nisbatan talabchandir. Bir tonna tuganakmeva va tegishli poya-barg 
yetishtirish uchun 6,2 kg azot, 2 kg fosfor va 8 kg kaliy, jami 16,2 kg 
sarflaydi.
Kartoshka donador, yumshoq, havo aeratsiyasi yaxshi tuproqlarda 
ko„p hosil beradi. Mexanik tarkibi og„ir, bo„z tuproqlarda, yengil qumoq 
va qumloq tuproqdagi larga nisbatan yomon o„sadi, bunday yerlarda mo„l 
va sifatli hosil yetishtirish uchun ekishdan oldin yerni yumshatib turish 
kerak.
Kartoshka sho„r yerlarda yaxshi o„smaydi, unga xlorli tuzlar salbiy 
ta‟sir etadi. Tuproq tarkibidagi xlor 0,015-0,020% dan ko„p boisa, 
hosildorlik sezilarli darajada kamayadi, 0,05-0,07% boiganda esa 
tuganaklar deyarli hosil boimaydi. Shuning uchun sho„r yerlarda 
kartoshka yetishtirishda tegishli meliorativ tadbirlami amalga oshirish 
zarur.