X. S. Xadjayev, sh sh. Fayziyev m. E. Jabbarov. Makroiqtisodiyot

 
11-MAVZU. BYUDJET-SOLIQ SIYOSATI 
 

---

38
X.S.Xadjayev, SH.SH.Fayziyev, M.E.Jabbarov – MAKROIQTISODIYOT
 
Masalalar 
o‘zgarishi davlat aralashuvini ko‘zda tutsa, nodiskretsion fiskal siyosat ularni 
avtomatik o‘zgartirishni ko‘zda tutadi. 
Iqtisodiyotning o‘rnatilgan barqarorligi darajasi davriy byudjet taqchilligi va 
ortiqchaligi miqdorlariga bog’liq. Davriy taqchillik iqtisodiy faollik pasayishi 
sharoitida soliq tushumlarining avtomatik kamayishi va davlat xarajatlarining 
avtomatik oshishi natijasida yuzaga keladigan davlat byudjeti taqchilligidir. 
1.A va V mamlakatlarning iqtisodiyoti quyidagi ma’lumotlar bilan yoritib 
berilgan: 
Ko‘rsatkichlar 
A mamlakat 
V mamlakat 
1.Moliyaviy yil boshida davlat qarzi qiymati 
( mln. dol.da)
2000 
2000 
2. Moliyaviy yil davomidagi nominal davlat 
xarajatlari(mln.dol.da) 
200 
200 
3. Narx darajasi (yil boshida) 
1,0 
1,0 
4. Inflyatsiyaning yillik sur’ati 
0,0 
0,1 
5. Davlat qarzi bo‘yicha nominal foiz stavkasi 
0,03 
0,13 
6. Davlat byudjetiga nominal soliq tushumlari 
(mln.dol.da) 
260 
260 
Hisoblang: 
a) Mamlakatda davlat qarzlariga xizmat ko‘rsatish bo‘yicha foiz 
to‘lovlarining nominal miqdori qanday? 
b) Har bir mamlakatda byudjet defitsitining rasmiy bahosi qanday? 
v) Har qaysi mamlakatda davlat qarzining nominal va real qiymati qanday 
(yil oxirida)? 

---

39
X.S.Xadjayev, SH.SH.Fayziyev, M.E.Jabbarov – MAKROIQTISODIYOT
▲ ▲ ▲ 
2. 2000 yilda YaIM – 2300, xususiy investitsiyalar – 200 ni tashkil etgan. 
2001 yilda bu ko‘rsatkichlar muvofiq tarzda 2550 va 250 tashkil etdi. Avtonom 
soliqlar 120, davlat xarajatlari – 100 ga teng. Iqtisodiyotda haqiqiy ishsizlik tabiiy 
ishsizlik darajasidan 2% yuqori, YaIMning davriy ishsizlikka ta’sirchanlik 
koeffitsienti 3 ga teng. Avtonom xarajatlar, muvozanatli va potentsial YaIM, 
inflyatsion (retsession) farq, shuningdek farqni bartaraf etish uchun davlat 
xarajatlarini qanchalik o‘zgartirish kerakligini aniqlang. 
▲ ▲ ▲ 
3.Iqtisodiyot quyidagi ma’lumotlar bilan ifodalangan: 
Iste’mol funksiyasi C = 800 + 0,9 (Y – T), davlat xarajatlari G = 500, 
investitsiyalar hajmi I = 360, soliqlar hajmi T=400. Quyidagilarni aniqlang: 
a) muvozanatli YaIM; 
b) soliqlar va davlat xarajatlari multiplikatorlari; 
v) agar potentsial YaIM 15000 teng bo‘lsa, unga erishish uchun davlat 
xarajatlarini qay tarzda o‘zgartirishi zarur? 
▲ ▲ ▲ 
4. Agar iste’mol funktsiyasi C = 300 + 0,65Yd ko‘rinishga ega bolsa, oddiy 
va soliq multiplikatorlarini aniqlang. 
▲ ▲ ▲ 
5. Agar jamg’arish funktsiyasi S = -300 + 0,5Yd ko‘rinishga ega bolsa, villiy 
daromad o‘zgarishi 20 trln so‘mni tashkil etishi uchun davlat soliqlar hamda o‘z 
xarajatlarini qanday miqdorga o‘zgartirishi lozim? Bunday vaziyatda oddiy va soliq 
multiplikatorlari qanday bo‘ladi? 

---

40
X.S.Xadjayev, SH.SH.Fayziyev, M.E.Jabbarov – MAKROIQTISODIYOT