XiMiYa kabinetine qoyilatuǵin talaplar

X i M i Ya KAB i NETLER i NDE
QÁW i PS i ZL i K TEXN i KASI QAǴIYDALARI
Laboratoriya jumıslarınıń baslaniwinan aldin ximiya oqitiwshisi kúndelik instruktaj ótkerip baradi.
Ximiya oqitiwshisi oqiwshilardı ximiya laboratoriyasında qáwipsiz islew usilları menen tanistiriwǵa juwapker bolıp esaplanadi.
Ximiya oqitiwshisi oqiwshilardı laboratoriya ásbap-úskeneleri, úskenelerdi qáwipsiz isletiw, laboratoriyalıq ámeliyatlarda ózin tutiw qádeleri menen tanistiriw kerek. Hár bir tájiriybeni ótkeriwden aldin oqitiwshi usi tajriybeni ótkeriw haqqında instruktaj beriwi, paydalanıp atırǵan zatlardıń ximiyalıq qásiyetlerin tolıq túsindiriw hám baxiciz hádiyseler júz beriw sebeplerin hám oniń aldin aliw sharaları haqqında oqiwshilardı eskertiwi kerek. Oqiwshilar ushın dáwirlik instruktaj sáwbet túrinde ótkerilıp, kislota, silti, eritpeler, elektr ásbapları hám gaz gorelkalar menen islewde qáwipsizlik texnikasi qádelerin bir neshe oqiwshilardan sorawi lazim.
Qáwipsizlik qaǵiydaları hám usilların ózlestiriwde kórgizbeli qurallar áxmiyetli orin iyeleydi. Buniń ushın plakatlar, qáwipsizlik texnikasina tiyisli instruktajlar hám basqa da zárúr nárseler barlıq kabinetlerde bolıwı kerek hám instruktaj ótkerilgende usilardan paydalaniliw zárúr.
Ximiyalıq tájiriybelerdi orinlawda tómendegi qáwipsizlik qaǵiydaların saqlaw kerek:
Ximiya kabinetinde ámeliy jumıslardı orinlawǵa qáwipsizlik texnikasi qaǵiydaların bilgen, den-sawliǵi jaqsi oqiwshilar ǵana jiberiledi. Ámeliy jumıslardı orinlaw barisında kabinetke sirttan basqa adamlardıń kiriwi qadaǵan etiledi. Oqiw dástúrinde kórsetilgen ámeliy jumıslardı ǵana orinlawǵa ruxsat etiledi.
Tájiriybe jumısina kerekli reaktivlerdi paydalaniwdan aldin, oniń etiketkasin diqqat penen tekserip kóriw kerek.
Tájiriybe ótkeretuǵin laboratoriya stolında tártip hám tazalıqti saqlaw, artiqsha zatlardıń bolıwına jol qoymaw kerek. Patas ıdıslarda tájiriybelerdi ámelge asiriwǵa bolmaydi. Zatlardıń dámin tatıp kóriwge bolmaydi. Zatlardı iyiskelegende zatı bar ıdısti betten uzaq aralıqta uslap, puw yamasa gazdiń aǵimin qol háreketleri menen ózine baǵdarlaw kerek. Kúshli iyisli hám záhárli zatlar menen arnawli soriwshi morili shkaflarda jumıs alıp bariw kerek.
Qaynap atırǵan suyiqliǵi bar ıdıs ústinen, sonday-aq, suyiqlıqlan aralastmlıp atırǵan ıdıs ústinen basińdi iyilıp qarawǵa bolmaydi. Shiyshe ldistaǵi reakciyalardıń júrip atırǵanliǵin ıdıstiń diywali arqali baqlaw kerek.
Kislotalardı suw menen suyiltirǵanda, suwǵa kislotani quyiw kerek (ásirese, kúkirt kislotasi jaǵdayında), kerisinshe islewge bolmaydi, lekin duz kislotasi hám azot kislotaları menen isleskende bunday qiliw shárt emes. Biraq bul qaǵiydani barlıq kislotalar ushın este saqlaw kerek, sebebi sol jaǵdayda ǵana suw menen kislotalardı aralastiriw qaǵiydaların orinlaw barisındaǵı baxiciz jaǵdaylardan saqlaniwǵa boladı.
Suyiqlıqlardı (ásirese kislota, silti yamasa nashatır spirti) awizi úlken ıdıstan awizi kishi ıdısqa sharshar arqali ǵana quyiw kerek, al kúshli iyisli zatlardı quyiwdi morili shkafta ámelge asiriw kerek.
Issi suyiqlıqti diywali qaliń shiyshe ıdısqa quyiwǵa bolmaydi, sebebi ol siniwi múmkin. Issi zatlardı tek ǵana asbest kartonınıń ústine qoyıw kerek.
Pribordi jiynaw barisında, probirkaǵa gaz ótkeriwshi trubkasi bar rezinali probkani qoyıwda probirka sinip ketpew ushın oń qol menen probkani, al shep qol menen probirkaniń awiz bólegin uslaw kerek. Probka áste-aqirin aylandiriw háreketi menen qoyiladı. Bunda, probka 1/3 bólegine shekem probirkaǵa tiǵiz kirgiziliw kerek.
Eger, pribordan gaz shiǵip atırǵan bolsa, oniń shiǵiwina hesh zat kesent bermewine itibar beriw kerek yaǵnıy gaz ótkeriwshi trubka tesigi tiǵilıp qalmawi kerek, sebebi priborda kúshli basimniń jiynalıwı ıdısti sindiriwi múmkin.
Eger, qızdırıp atırǵan ıdıstan shiǵip turǵan gaz ótkiziwshi trubka suwǵa túsirilgen bolsa, onda qizdiriwdi toqtatıwdan aldin trubkani suwdan shiǵarip aliw kerek, sebebi suw qızdırıp atırǵan ıdıstiń ishine ótip ketiwi múmkin.
Qimbat bahali hám záhárli reaktivler menen islesip bolǵannan keyin, olardı rakovinaǵa quyiwǵa bolmaydi. Bunday reaktivlerge gúmis, sinap birikpeleri bar eritpeler hám t.b. kiredi. Olardı arnawli ıdıslarǵa quyıp qoyıw kerek. Qaǵaz, siniq shiyshe hám ıdıslardı arnawli ıdısqa salıp qoyip, soń arnawli orinlarǵa taslaw kerek.
Janip turǵan gaz gorelkaları, islep turǵan elektr ásbap-úskenelerin qarawsiz qaldiriwǵa bolmaydi.
Jumıs tamam bolǵannan keyin, elektr ásbapların óshirip, vodoprovod kranin jawip, jumıs ornimizdi tazalap hám tártipke salıp ketiw kerek.