Xolboеv B. E. “Agrokimyo” fanidan O’quv uslubiy majmua

NaOH (ammiak ajralishi yoki Ca(OH)₂ cho’kmasi tushishi uchun);

BaCl₂ (sulfat ionlarini aniqlash uchun);

AgNO₃ (xlor ionii mavjudligini aniqlash uchun); 4) difenilamin (NO₃^ˉ mavjudligini aniqlash uchun);

5) Barton reaktivi (fosfat ionlari bilan apelsinsimon-sariq rang hosil qiladi).
Kompleks o’g’itlar ustida amalga oshiriladigan reakstiyalar oddiy mineral o’g’itlardagi reakstiyalar kabi amalga oshiriladi.
O’g’itlarni sifat reakstiyalar asosida aniqlash uchun «kalit» (qavs ichidagi raqamlar aniqlash jarayonida murojaat qilinadigan keyingi bosqichlarni ko’rsatadi)

1. 
   O’g’it suvda yaxshi yeridi (2). O’g’it suvda kam yeridi yoki yerimadi (14).
   
2. 
   O’g’it eritmasiga o’yuvchi natriy eritmasi qo’shib qizdirilganda ammiak hidi chiqdi (3). O’yuvchi natriy eritmasi qo’shilganda ammiak hidi chiqmadi (8).
   
3. 
   O’g’it eritmasi kumush nitrat eritmasi bilan cho’kma (nitrat kislotada yerimaydigan) hosil qildi (4). Kumush nitrat eritmasi bilan cho’kma hosil qilmadi, loyqalandi (6).
   
4. 
   Cho’kma oq rangda (5). Cho’kma sariq rangda – ammofos- NH₄H₂PO₄ yoki diammofos-(NH₄)₂HPO₄.
   
5. 
   quruq o’g’it oq yoki sarg’ish tusda, ko’mir cho’g’ida chirsillamadi, oq tutun hosil qildi, ammiak va xlorid kislota hidi chiqdi – ammoniy xlorid-NH₄Cl.
   
6. 
   O’g’it eritmasi bariy xlorid eritmasi ta’sirida oq cho’kma (kuchsiz xlorid yoki sirka kislotada yerimaydigan) hosil qildi (7). O’g’it eritmasi bariy xlorid eritmasi ta’sirida oq cho’kma hosil qildi, ko’mir cho’g’ida yerimadi, chaqnamadi, ammiak hidi chiqdi – ammoniy sulfat-(NH₄)₂SO₄. O’g’it eritmasi bariy xlorid eritmasi ta’sirida oq cho’kma hosil qilmadi (loyqalandi), o’g’it zarralari ko’mir cho’g’ida yerib, qaynadi va ammiak hidi chiqdi – ammiakli selitra-NH₄NO₃. 7. O’g’it eritmasi kumush nitrat eritmasi bilan kuchsiz nitrat kislotada yerimaydigan iviq oq cho’kma hosil qildi (8). O’g’it eritmasi kumush nitrat eritmasi ta’sirida cho’kma hosil qilmadi, sezilar-sezilmas loyqalandi (9).
   

8. 
   O’g’it pushti rangli kristallar ko’rinishida – silvinit-_mKCl•_nNaCl. O’g’it oq va pushti kristallar aralashmasidan iborat – kaliy xlorid-KCl. O’g’it nam, kircxil oq va pushti kristallar aralashmasi ko’rinishida – kaliy to’zi- KCl + m KCl•nNaCl.
   
9. 
   O’g’it eritmasi ammoniyning shovulsirka kislotali to’zi eritmasi bilan oq cho’kma hosil qildi, difenilamin ta’sirida ko’kardi, ko’mir cho’g’ida yeridi, cho’g’lanib, oq dog’ qoldirib yondi – kalstiyli selitra- Sa(NO₃)₂. O’g’it eritmasi cho’kma hosil qilmadi, sezilar-sezilmas loyqalandi, difenilamin ta’sirida ko’kardi (10).
   
10. 
    O’g’it namunasi qoshiqchaga olib qizdirilganda yoki ko’mir cho’g’iga tashlanganda, ammiakning o’tkir hidi anqidi – mochevina-CO(NH₂)₂ . O’g’it qizdirilganda ammiak hidi chiqmadi (11).
    
11. 
    O’g’it nam holatdagi yirik kristallardan iborat, ko’mir cho’g’ida chirsillab, sariq alanga berdi – natriyli selitra-NaNO₃. Mayda kristall shakldagi o’g’it ko’mir cho’g’ida chirsillab, binafsha tusli alanga byerib yondi – kaliyli selitra-KNO₃. O’g’it mayda, quruq kristallardan iborat, uning eritmasi bariy xlorid eritmasi bilan kuchsiz sirka va xlorid kislotalarda yerimaydigan oq cho’kma hosil qildi – kaliy sulfat-K₂SO₄. Ayni reakstiya kainit-(KCl•MgSO₄ •3H₂O)ga ham xos bo’lib, kumush nitrat eritmasi bilan ta’sirlashganda nisbatan ko’proq cho’kma hosil bo’ldi.
    
12. 
    Probirkadagi moddaga xlorid yoki sirka kislota qo’shilganda, qaynabko’piklandi (13). Probirkadagi modda kislotalar ta’sirida qaynamadi yoki sezilarsezilmas qaynadi (14).
    
13. 
    O’g’it oq yoki oqish-kulrang tusda – ohaktosh-CaCO₃ yoki myergelMgCO3. O’g’it kulrang, changsimon kukun (ko’mir qoldiqlari bilan) holatida – o’choq kuli.
    
14. 
    quruq o’g’it oq rangda (15). O’g’it boshqa rangda (16).
    
15. 
    O’g’it eritmasiga kumush nitrat eritmasi qo’shilganda, cho’kmaning ustki qismi sarg’aydi - prestipitat-CaHPO₄•2H₂O. Cho’kmaning yuqori qismi sarg’aymadi - gips- CaSO₄ • 2H₂O. 16. O’g’it och-kulrang yoki kulrang tusda (17). O’g’it boshqa rangda (20).
    

17. 
    O’g’itning ta’mi va reakstiyasi nordon (ko’k lakmus qizardi), bariy xlorid ta’sirida oq cho’kma tushdi (o’g’it tarkibidagi gips hisobiga) - supyerfosfatCa(H₂PO₄)₂• H₂O + 2CaSO₄ • 2H₂O.
    
18. 
    O’g’it ko’mir cho’g’ida qorayib, kuygan suyak hidini chiqardi - suyak talqoni. O’g’it ko’mir cho’g’ida o’zgarmadi (19).
    
19. 
    O’g’it havorang-kulrang tusda, mayda, qiyin namlanadigan kukun holatida - apatit konstentrati-3Sa₃(PO₄)₂ •Ca(F,Cl)₂qboshqa aralashmalar. O’g’it tuproqsimon- kulrang tusda, yirik zarrachali - fosforit talqoni-Sa₃(PO₄)₂qboshqa aralashmalar.
    
20. 
    O’g’it deyarli qora rangda, mayda, mayin kukun holatida – kalstiy stianamid-CaCN₂. O’g’it to’q jigarrang tusda, og’ir kukun holatida - tomasshlakCa₄P₂O₉ yoki Sa₃(PO₄)₂ • CaO. O’g’it to’q kulrang tusda, kesakchasimon, bariy xlorid bilan yaqqol reakstiya berdi, kumush nitrat ta’sirida loyqalandi - kalimag-