Xoqonlikning tashkil topishi. VI asr o‘rtalari

Turk xoqonligining boshqaruvi. Turk xoqonligi qanchalik katta bo‘lmasin, 
chinakam markazlashgan davlat emas edi. Uning asosiy qismi turkiy tilda so‘zlashuvchi 
qabilalar ittifoqidan iborat bo‘lgan. Bu ittifoqni xoqon boshqargan. Hukmdorning 
hokimiyati 
urug‘-aymoq 
udumlariga 
tayangan 
harbiy-ma’muriy 
boshqaruvga asoslangan. Mamlakat ko‘chmanchi chorvador va o‘troq dehqon aholiga 
bo‘lingan. Ko‘chmanchi chorvador aholi “budun” yoki “qora budun” nomlari bilan 
yuritilgan. Budun o‘z navbatida qabilalar ittifoqi birlashmasini tashkil etardi. 
O‘n o‘q budun yoki elning hokimi “yabg‘u” yoki “jabg‘u” nomi bilan atalardi. Yabg‘u 
darajasiga faqat xoqon urug‘iga qon-qarindosh bo‘lganlargina ko‘tarilardi. O‘n o‘q el 
sardori bir tuman (ya’ni o‘n ming) suvoriyni safga tortar edi. Bunday harbiy bo‘linmaning 
tumanboshisi “shod” deb yuritilgan.
5-§. O‘RTA OSIYO XALQLARI TURK
 
XOQONLIGI DAVRIDA 

---

RAHMATJON NIYOZMETOV @TARIXCHI.UZ QULAY KITOBCHA 
VI asrda Chirchiq, Zarafshon, Qashqadaryo va Amudaryo havzalarida o‘ndan 
ortiq voha hokimliklari mavjud edi. Ularning iqtisodiy va siyosiy boshqaruvi mahalliy 
sulola hukmdorlari qo‘lida qoldirilib, turklar ulardan faqat boj va yasoq undirib olish 
bilan cheklanadilar.
 
 
 
 
 
Xoqonlikning bo‘linishi. ⦁ Katta-katta qabilalar yoki qabilalar ittifoqi markaziy 
hokimiyatga bo‘ysunmaslikka intilganlar. ⦁ Turk xoqonligi tasarrufda bo‘lgan
hududlardagi hokimlar mustaqil bo‘lishni istar edilar. Bu omillar xoqonlikning 
mustahkam 
markazlashgan 
davlatga 
aylanishiga 
imkon 
bermagan.