Xoqonlikning tashkil topishi. VI asr o‘rtalari

RAHMATJON NIYOZMETOV @TARIXCHI.UZ QULAY KITOBCHA 
Choch va Eloq sertarmoq xo‘jalikka ega bo‘lib, sug‘orma dehqonchilik, 
chorvachilik, hunarmandchilik, konchilik va savdo yuksak darajada bo‘lgan. Karvon 
yo‘lining o‘lka orqali o‘tishi Choch va Eloqqa ichki va tashqi savdo-sotiqning kengayib, 
shaharlar aholisining ko‘payishiga imkon bergan. 
Boshqaruv ma’muriyati. Ilk o‘rta asrlarda O‘rta Osiyo hokimliklarida ma’lum 
tartibdagi boshqaruv ma’muriyati tashkil topgan edi. Boshqaruv ma’muriyatining asosiy 
vazifasi ⦁ fuqarolardan boj, soliq va yasoqlarni o‘z vaqtida yig‘ib olish, ⦁ jamoat ishlariga 
ularni safarbar etishdan iborat bo‘lgan. Kirimchiqimlar aniq va ravshan qayd etilib, 
hujjatlashtirilgan. Ularga barmoq bosilib, muhr bilan tasdiqlab qo‘yilgan. 
Shahar me’morchiligi. V–VII asrlarda O‘rta Osiyoda, bir tomondan, ⦁ yerga egalik 
qilish munosabatlarining o‘rnatilishi va mustahkamlanib borishi, ikkinchi tomondan, ⦁ 
ko‘chmanchi chorvadorlarning kirib kelishi va o‘troqlashuvi shahar va qishloqlarning 
qiyofasi hamda aholisining turmush tarzi va ijtimoiy ahvoliga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi.
Ziroatkor yerlar kengayib, dehqonchilik vohalarining suv ta’minoti tubdan 
yaxshilandi. Tog‘oldi maydonlariga suv chiqarilib, yangi yerlar o‘zlashtirildi. 
Shaharlar aholisi ko‘paydi. Qishloqlarda “ko‘shk”, “qasr”, “qo‘rg‘on” va 
“qo‘rg‘oncha” kabi istehkomli turarjoylar qad ko‘tardi. Istehkomli qasr, qo‘rg‘on va 
ko‘shklar asosan ⦁ tashqi dushman hujumiga qarshi mudofaa inshooti, ⦁ chokarlar 
to‘planadigan joy, ⦁ ma’muriy markaz hamda ⦁ oziq-ovqat va qurol-yarog‘ saqlanadigan 
ombor vazifasini o‘tagan.
O‘rta asrlarda shaharlar uch qismdan iborat bo‘lgan. Ular “ko‘handiz”, “shahriston”, 
“rabot” deb yuritilgan. Shaharlarning uchala qismi ham alohida-alohida devorlar bilan 
o‘rab olingan. Ularning bir nechta darvozalari bo‘lgan. Shahar devorlari bo‘ylab oqib 
o‘tgan anhor xandaq vazifasini bajargan. O‘rta asrlarda yasha gan arab mualliflari (Ibn 
Xavqal va Ishtaxriy) qayd etishicha, birgina Binkat (Toshkent)ning yigirma ikkita 
darvozasi bo‘lgan. 
Muallif: Rahmatjon Niyozmetov 
Kanalimizga a’zo bo’ling: @TarixchiUz 
Murojaat uchun: @NR_prod 
Tel: [phone] 
* Ixshid – viloyat hokimi 
* Ko‘handiz (ark) – shaharning hokim qasri joylashgan qismi 
* Rabot – shaharning tashqi mavzesi 
* Shahriston – shaharning ichki qismi