Xvi bob. 0 ‘smirlik davri reja

1 Umarov B.M. Bolalar va o ‘smirlar suitsidining yosh va ijtimoiy psixologik 
xususiyatlari: Psixol. fan. nomz. ... dis. — Т.: T D P U , 1993. - 154 b.
2 Muxtorov E.M. 0 ‘smirlar guruhida o'zini o ‘zi psixologik muhofaza qilishning 
o ‘ziga xos xususiyatlari: Psixol. fan. nomz. ... dis. avtoref. —Т.: T D P U , 2009. 
- 24 b.
359

---

N.G.Kamilova, E.I.Ganeyeva, Z.F.Kam aletdinova ishlarida yori- 
tilgan. G.K.Tulyaganova «Tarbiyasi qiyin» o‘sm irlarning motivat- 
sion ehtiyoj doirasidagi qiziqishlarining psixologik xususiyatlarini 
tadqiq etar ekan, uning ta ’kidlashicha, tarbiyasi «qiyin» 
0‘smir­
lar qiziqish sistemasi ko‘p jihatdan ularni qurshagan «muhit» ye­
takchi ehtiyojiga, yosh xususiyatiga, m uomala doirasiga bog‘liq- 
dir, m o‘tadil o‘sm irlar tarbiyasi «qiyin»lardan farqli o‘laroq o‘z 
qiziqishlarini boshqarish imkoniyatiga egadirlar. Yosh xususiyati­
ga ko‘ra qiziqishning o‘zgaruvchanligi kichik m aktab yoshidan 
boshlanadi, ularda qiziqishning zaif ifodalanganligi oldingi taraq­
qiyot bosqichi hosilasidir. G.K.Tulyaganovaning fikricha, 6-sinf- 
dan boshlab tarbiyasi «og‘ir» o‘sm irlarda o‘quv jarayoniga nisba­
tan qiziqish va motivatsiya susayadi, am m o ayrim tarbiyasi og‘ir 
o‘smirlar o‘quv motivatsiyasi yuksakligi bilan ajralib turadilar1.
Deviant xulq-atvorli o‘sm irlarda o‘z-o ‘ziga baho berish- 
ning o ‘ziga xos xususiyatlari masalalari N.G.Kam ilova ishlari­
da yoritilgan bo‘lib, ijtimoiy maqbul xulq-atvorni ta ’m inlashda 
yordam beradigan o‘z-o ‘ziga baho berishning asosiy xususiya- 
ti o‘ziga bo‘lgan em otsional-qadriyatli munosabatni belgilovchi, 
kongruentlik va o‘z-o ‘zini anglash bilan xarakterlanuvchi kons- 
truktivlik ekani ta ’kidlanadi. Deviant xulq-atvorli o‘smirlarda esa 
destruktiv o‘z-o ‘ziga baho berish xos b o lib , bu holat ularning 
shaxslararo m unosabatlar jarayonida o‘z o‘rnini topishiga to‘sqin- 
lik qiladi, turli nizolarni vujudga keltiradi va shaxsdagi xulqiy bu- 
zilishlarga sabab bo‘ladi2.
0 ‘smirlarda integral individuallik va uning rivojlanishida in ­
dividual uslubning o‘rni masalalariga e’tiborini qaratgan E.I. 
Ganeyeva ta ’lim-tarbiyaviy jarayonida o‘quvchilarda muomala in ­
dividual uslubi shakllanishining o‘ziga xos xususiyatlarini izohlab