Xvi bob. 0 ‘smirlik davri reja

1 Суннатова P .И. Индивидульно-типологические особенности мыслитель­
ной деятельности: Д ис. ... докт. психол. наук. — Т., НУУз, 2001. — 311 с.
362

---

mantiqiyligi, umumiyligi, dinam ikligi, qamrovliligi, nom a’lum- 
ga intiluvchanligi, yechim da nostandartligi, yig‘iqligi, yoyiqli- 
gi, originalligi, haqchilligi, izchilligi, bosqichm a-bosqichligi, 
to‘g‘ri va teskari yo‘nalganligi, uzluksizligi va h.k.1 Z .N ishano­
va o‘z izlanishlarida ijodiy tafakkurning ijtimoiy tabiatini, ijodiy 
tafakkurga ta ’sir etuvchi ijtimoiy psixologik om illarni o‘rgana- 
di. Z.T.Nishanovaning ta ’kidlashicha, m ustaqil ijodiy fikrlash 
darajasi yuqori shaxslar o‘zlarini noadekvat baholaydilar. G u- 
ruh m uhitida tan olingan a’zolari o‘zlariga guruhiy baholashga 
nisbatan quyi baho beradilar, lekin ularda mustaqil ijodiy fikr 
yuqori ko‘rsatkichga ega. G u ru h d an ajralib qolgan a’zolar esa 
guruhiy baholashga nisbatan o‘zlarini yuqori baholaydilar, biroq 
ularda m ustaqil, ijodiy fikr ko‘rsatkichi quyi rivojlangan2.
0 ‘smir o‘quvchilarning aqliy rivojlanish xususiyatlarini tadqiq 
etgan T.S.Jo‘rayev aqliy taraqqiyotni ro‘yobga chiqaruvchi asosiy 
omil sifatida o‘quv faoliyatining um um lashgan usullarini ko‘rsata- 
di3. M uallifning fikricha, o‘quvchilarning yoshi va saviyasi orta 
borishi bilan m urakkab usullarni yangi sharoitga ko‘chirish uquvi 
ularda takom illashadi, usullarning ko‘chish ko‘lami kengayadi va 
fanlararo xususiyat kasb etadi, bu aqliy faoliyatning m uhim om i- 
li sanaladi. T.S.Jo‘rayev o‘quvchilar aqliy faoliyatining ko‘rsat- 
kichi bir xil emasligini ta ’kidlab, bu xususiyat ularning saviyasi- 
ga, topshiriqni yechish motivatsiyasiga bog‘liqligini aytib o‘tadi. 
M uallif ta ’lim jarayonida o‘sm ir o‘quvchilarda aqliy faoliyat usul­
larini shakllantirish shaxs aqliy kamolotini ta ’m inlashning m u­
him mezoni deb hisoblaydi.
X.G.Sharafutdinova tom onidan uzluksiz ta ’lim tizim ining 
barcha bo‘g‘inlarida aqliy qobiliyatlar tadqiq etilib, uning uzluk-