Xx аср ўзбек адабиётида рубоий ва қитъа
Н И К р а с и о г о р г к и й, К фнзиологии становлсния детскои рс
Download 3.59 Mb. Pdf ko'rish
|
Bahrom Ismoilov. Dunyoni bilishda til va tafakkur birligi
|
33
Н И К р а с и о г о р г к и й, К фнзиологии становлсния детскои рс чн. журн «Висшей нервной деятельности», 1932, т II, вьш VI. стр 477. 50 www.ziyouz.com kutubxonasi инсон миясипинг умумлаштириш цобилиятига (бу, албатта, сўз ёрдамида амалга оширилади) ниҳоятда юксак баҳо берган. Аммо шу жонда бир масала эътиборга сазовордир. Ф. Энгельс ўз вактида кўрсатиб ўтганидек, инсон тафаккури найдо бўлишини ўрганиш масаласи шу тафаккур нсгизлари ҳақидаги, яъни ундан олдин нима бўлган деган масалани ҳам ўз ичига олади. Шунинг учун ҳам олип ҳапвонлар пспхик фаолиятини ўрганиш, шу фаолиятни ннсон тафаккури бплан алоқасини кўрсатиш принципиал масалалардан биридир. Олий ҳайвонларда маълу.м даражада у.м\млаштириш қо- билияти мавжуд. Масалан, совет олимаси Н. Н. Ладигпна- Котс аниқлашига кўра, шимпанзе предмстларни шаклига, рангига қараб ажрата олади34. Г. 3 . Рогинскин ўтказган таж- рибаларда шимпанзе арқон-ин, таёқ ва қутиларнинг бир-би- рига мупосабатн ва тафовутнни аниқлашга оид масалаларнп еча олганлиги аниқланган35. Аммо ипсон тафаккурипинг пегизи бўлган ҳайвон психи- каси ва инеон тафаккури орасида снфат жиҳатдан тафовут бор. Бунинг асоснй сабаби инсон психнкасининг ижтимоий практика ва тил асосида пайдо бўлнб ривожлаиншидпр. Тил- нинг бу функцняси ҳақида юқорида қисман гапнриб ўтилган эди. Китобнинг навбатдаги бобида бу ҳақда яна сўз юригила- ди. Бу ерда кптоб.хоннинг эътиборнни бир маеалага жалб эт- моқчимиз. И. П. Павлов шундай деган эди: «Биз фойдалана- диган иккинчи сигнал систсмасинннг ўзи уч сортдан иборат: эшитиладиган сўзга ҳосил бўлган товушдан, ёзма сўзга ҳоеил бўладиган кўришдап ва ниҳоят, аффсрснт кинестетик қўзгат- кич қолдирган изга пайдо бўладиган кинестетик сигналдан иборатдир»36, Бнз ана шу охирги момент ҳақида сўз юритмоқ- чимиз. И. П. Павлов нутқни ҳаракатга келтирувчи анализа- торпи путқ ва тафаккурнинг асосини ташкил қил\вчи компо- нснт деган эди. Академик П. II. Павловнннг бу фикрини ривожлантириб ҳамда асослаб ирофессор Н. И. Красногорский бу анализатор- яинг инсон тафаккури жараёнида муҳим аҳамиятга эгалиги- ни кўрсатиб берди. Қизиги шупдаки, иутқни ҳаракатга келтирувчи анализатор бошқа нутқ апализаторларидангина э.мас, умуман ҳамма ана- лизаторлардан кслувчи сигналларпи қабул қилади, уларни Download 3.59 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|