Xx аср ўзбек адабиётида рубоий ва қитъа
В. 11. Л е н н н, Асарлар
Download 3.59 Mb. Pdf ko'rish
|
Bahrom Ismoilov. Dunyoni bilishda til va tafakkur birligi
|
5 В. 11. Л е н н н, Асарлар,
14-том, 123-бет. 13 www.ziyouz.com kutubxonasi лизаторлар физиологиясининг асосий фактори шуки, ҳар бир- переферик аппарат (рецептор — Б. И.) муайян ташқи энер- гияни нерв процессига айлантирувчи махсус трансформатор- дир»6. Бинобарин, мия пўстлоғини ташкил қилувчи участкалар- нинг физиологик структураси ҳам турличадир. Мия нўстлоги гўё турли ранг-баранг тошлардан ясалган мозаикани эслата- ди. Ҳар бир «тош», яъни участкадаги ҳужайраларнинг тузи- лиши, хусусияти уларнинг ўзаро қаторлашиб ўрнашиш тартиблари ҳар хилдир. Шунинг учун ҳам миянинг турли участкаси турли сезгини (албатта, бошқа участкалар бнлаи органик алоқани узмаган ҳолда) юзага келтиради. Шуни қайд қилиб ўтиш керакки, турли участка ҳужай- раларининг хусусиятлари ҳам организмнинг индивидуал ҳаё- ти давомида ўзгариб туради. Баъзи буржуа психологлари- нинг фикрича, мияда гўё ҳар бир психик ҳодиса учун ало- ҳида марказ, яъни «ақл», «мардлик», «жаҳл», «шодлик» ва ҳоказо участкалари бор эмиш. Академик И. П. Павлов бу таълимотнинг бошдан-оёқ уйдирма эканлигини аниқлади. У, киши психикаси, руҳий ҳаётининг ташқи дунс таъсирларига боғлиқ эканлигини, уларнинг шаклланишида мия участкалари- нинг ҳаммаси динамик равишда қатнашишини исботлади. Олий нерв фаолиятига асосланган бу принципнипг фалса- фий аҳамияти катта. Инсон мияси ташқи дунёни худди оддий кўзгудай механик равишда эмас, балки актив ҳолатда ўзи- нинг ҳаракатланиш қонунлари орқали акс эттиради. Объек- тив дунё предмет ва ҳодисалари организмнинг нерв система- си ва миядаги субъектив шароитлар воситаси билан қабул қилинади. Кишилар нсрв фаолиятининг ҳар хил бўлнши улар психикасининг ҳар хил бўлишига олиб келади. Бир кишининг эшитиш қобилияти яхши ривожлаиган, иккинчисининг кўзи ўткир бўлади ва ҳоказо. Шунинг учун ҳам бир ҳодисани ҳар ким ҳар хил қабул қилиши, тасаввур қилиши табиий. Психо- логия фани инсондаги ана шундай руҳий процессларии ўрга- нади. В. И. Лениннинг «Сезги объектив оламнинг субъектив образидир», деган таърифи бу фикрни тасдиқлайди. Академик И. П. Павловнинг таълимоти билишнинг сез- гига қараганда устунроқ шакллари бўлган ҳиссий қабуллаш, тасаввурпинг физиологик механизмини тушунтириб беришга ҳам имкон берди. Маълумки, сезги предмет ёки ҳодисанинг айрим конкрет хусусиятини акс эттиради, ўша хусусият бош мияда табиий қўзғалиш ҳосил қилади. Ҳиссий қабуллашда эса предмет- Download 3.59 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|