Xxii bob k u lo n o m etriy a

HgYHMe'-^+2e^MeY--+Hg.
T itrlashning borishidagi voltam per egri chiziqlarining o 'zg arish i
2 2 . 15-chizmada keltirilgan. Birinchi /, toMqin (1-egri chiziq) 
Y^+Me
2
* ^ M e Y -
reak siy ag a mos ravishda elektrodda b evosita M e P hosil boMishini 
ko'rsatadi. Ikkinchi to'lqin (
2
-egri chiziq)
HgY=+2e-^Hg+Y''

---

reaksiya b o 'y ic h a HgY^' ning elektr kimyoviy qaytarilib, Y'*’ ni hosil 
q ilis h ig a to ‘g ‘ri keladi.
22.15-chizm a. B eq a ro r k om pleks birikina 
hosil b o 'lg a n id a v o lta m p e r egri 
c h iz ig 'in in g o 'z g a rish i
22.16-chizina. B arqaror 
kom p lek s hosil b o ‘lganida 
v oltam per egri c liiz ig 'in in g
o 'z g a ris h i
Hosil b o i g a n Y'‘- ioni
Y-* +Me
2
^->MeY‘- 
ten g la m a b o 'y i c h a m etall ioni bilan rea k siy a g a k i r is h a d i. A gar 
aniqlanadigan metall ioni (Me^*) Y'*' bilan HgY- ga k o ‘ra barqarorroq 
kompleks hosil qilsa, u HgY^' ga qaraganda manfiyroq potensialda 
qaytariladi. Aniqlanadigan Me^^ ion eritmasiga m o ‘l miqdordagi HgY^‘ 
qo's hilishi bilanoq quyidagi kimyoviy reaksiya sodir bo'liidi; 
HgY=-+Me
2
" ^ H g
2
"+ MeY^-.
Katodda esa quyidagi elektr kimyoviy reaksiya sodir b o ’ladi: 
H g
2
-^+
2
e ^ H g . HgY
2
+
2
e-^Hg+Y^-.
Kimyoviy reaksiya
Hg
2
-+Y“^ H g Y
2
shaklida ifodalanadi. Oxirgi uch reaksiya tenglamalarining yig'indisi
H g
2
^+
2
e ^ H g
tenglamaga t o ‘g ‘ri keladi. Shuning uchun ham Me^"' ionining miqdorini 
Hg^"- ionning konsentratsiyasi b o 'y ic h a baholash mumkin. Elektroliz 
jarayonida Hg-+ ning kamayishini 22.16-chizmadagi 1 , 2 , 3-eg ri chiziqlar

---

bilan tushuntirish mumkin. 4-egri chiziq (2 2 .15-chizma) esa HgY ’ ning 
o rtiq c h a miqdoriga t o ‘g ‘ri keladi.
C h o 'k t i r i s h reaksiyasi asosida titrlashda cho'ktiruvchi generatsiya 
q ilin a d i. A g a r galogenidlarni aniqlash talab etilsa, ishchi elektrod 
sifa tid a ku m u sh elektrodini ishlatish qulaydir.
G a lo g e n id la r ishtirokida kumush elektrodi (ular boMmagandagiga 
k o ‘r a ) k ic h ik r o q potensialda o k s id la n a d i. Bu v a q td a d if f u z io n
t o ‘y i n g a n t o k n i n g q iy m a ti g a l o g e n i d n i n g k o n s e n t r a t s i y a s i g a
muta nosib bo'ladi. Elektroliz tokining qiymati diffuzion tokdan katta 
boMs a, quyidagi elektr kimyoviy reaksiyalar sodir bo'ladi:
Ag+Hal -e—>AgHal. A g -e —^Ag'^.
H o s i l boMgan Ag ioni eritm a d a g i g a lo g e n id bilan k im y o v iy
r e a k s iy a g a kirishadi:
Ag4Hal<-^AgHal.
22.1T-chizma. 
G alogenidlarni 
e le k t r ge n e ra tsiy a qilingan 
Ag* l>ilan titrla sh d a voltam per 
e g ri c h iz ig 'in in g
0 ‘zgarishi
22.18-chizma. 
Ikki kam erali 
k u lo n o m etrik b o 'g 'in n in g
tu z ilish i
E ritm a d a g i galogenidning konsentratsiyasi kamayishi bilan 
Ag+Hal - e ^ A g H a l
reaksi yaning ulushi kamayib, A g -e —>Ag* reaksiyaning ulushi ortadi 
(22 .1 7 -ch izm a). Galogenid titrlanib b o 'lg a n d a n keyin Ag ionining 
k o n s e n t r a t s i y a s i e ritm a d a orta b o ra d i, bu p o te n s ia ln in g k e s k in
0
‘zg arish ig a olib keladi.
A g-e-^A g+
reaksi y a g a s a rfla n g a n elektr m iq d o ri g a l o g e n i d n i n g m iq d o r i g a
e k v iv a le n t (oxirgi nuqtagacha) b o ‘lg an lig i uchun g a lo g e n id n in g
m iq d o rin i oxirgi nuqtagacha sarflangan elektr miqdori y o rd a m id a
aniqlash mumkin.

---