Янги китоб
Download 1,67 Mb. Pdf ko'rish
|
SANOAT KORXONALARIDA ISHLAB CHIQARISHNI TASHKIL ETISH укув кулланма
- Bu sahifa navigatsiya:
- Ayirboshlash
|
Ishlab chiqarish
– insoniyat jamiyatining hayot kechirishi va rivojlanishi uchun zarur moddiy ne’matlarni yaratish jarayoni. Taqsimot – ishlab chiqarilgan mahsulotdagi har bir xo’jalik yurituvchi sub’ektning ishtiroki, ulushi (miqdori, proporsiyasi) ni aniqlash jarayoni. Ayirboshlash – moddiy ne’mat va xizmatlarning bir sub’yektdan boshqasiga tomon harakati jarayoni. Tovarni sotish – uning pulga ayirboshlanishi, xarid qilish esa – pullarni tovarga ayirboshlanishi. Ayirboshlashning zarur sharti – ixtisoslashish, mehnat taqsimoti, bu esa jamiyat a’zolari o’rtasida mehnat mahsulini ayirboshlashga olib keladi. Iste’mol – insonning ehtiyojlarini qondirish uchun ne’matlardan foydalanishi. 11 chiqaradi, kimga va qayerda sotadi, qanday baholarda sotadi – bu faqat tovar ishlab chiqaruvchining o‘z ishi, u faqat bozor qonunlari (qiymat qonuni, talab va taklif qonuni, pul muomalasi qonuni, raqobat kurashi qonuni)ni tan oladi, ularning talablari bilan hisoblashadi, xolos. Tovar ishlab chiqarish bozor iqtisodiyoti tizimining moddiy asosi. Demak, xususiy mulkchilikni, uning rang-barang shakllarini, umuman ko‘p mulkchilikni vujudga keltirish lozim. Shuning uchun ham O‘zbekistonda «Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish to‘g‘risida» qonun qabul qilingan. Tovar ishlab chiqarish tizim sifatida asosiy munosabatga aylanishi boshqa iqtisodiy tizimlarning butunlay cheklanishini bildirmaydi. Masalan, o‘z xarakteriga ko‘ra natural shaklda bo‘lgan shaxsiy yordamchi xo‘jalik, uy xo‘jaligi, yakka xo‘jalik kabilar ham mavjud munosabatlar doirasida bemalol yashashi mumkin. Darhaqiqat, xom ashyodan tayyor mahsulot ishlab chiqarish murakkab jarayon bo‘lib, ishlab chiqarishning uchta elementi aloqasi bilan tavsiflanadi: mehnat predmetlari, mehnat qurollari va ishchi kuchi, yoki mehnatning o‘zi. Agar bu elementlarning nisbati o‘zgarsa, jarayonning natijasi ham o‘zgaradi. Ishlab chiqarishning tarixi davomida odamlar doimo shu elementlarning eng yaxshi aloqasini ta’minlovchi nisbatni topishga, uni takomillashtirishga va shu orqali oz miqdordagi harakat va moddiy sarflar orqali yaxshi natijaga, a’lo navli mahsulot ishlab chiqarishga intilganlar. Amaliyot sifatida ishlab chiqarishni tashkil qilish eng yaxshi natija olish maqsadida ishlab chiqarish elementlarini taqsimlash va ishlatish bilan shug‘ullanadi. Bu ko‘p pog‘onali va mashaqqatli ish faqatgina fanni bilish asosida, ishlab chiqarish va mehnatni tashkil qilish tamoyillarini bilgan holda amalga oshirishi mumkin. Ishlab chiqarishning mohiyatini bilmay, taraqqiy etish qonunlarini anglamay, uni samarali tashkil etish mumkin emas, uni inson manfaatiga foydalanish, uning faoliyatini zamonaviy texnologiyaga o‘tkazish mumkin emas. SHu bois tashkil etish deganda uyushtirish, tuzish, jalb etish, tashkiliy tuzilishni ta’minlash kabi ifodalar anglanishi mumkin. Tashkil etish — ilmiy texnik taraqqiyot rejalarini hamda rejalar tizimini amalga oshirishda ishlab chiqarish, ijtimoiy, iqtisodiy, ruhiy, nisbiy munosabatlarning barcha shakllari bilan qamrab olganligi uchun ma’lum kafolat hamdir. Ishlab chiqarishni tashkil etish insonni bilimidagi, mahoratidagi, harakatidagi va tajribasidagi, uni ongidagi ba’zi bir sayoz tomonlarini to‘ldirishga ta’sir ko‘rsatadi, barcha jarayonlarni bajarilishida lozim bo‘lgan malaka oshirish uchun sharoit bilan ta’minlaydi. 12 Ishlab chiqarishni tashkil etish amaliyoti, o‘z predmeti, ob’yekti va uslubiga ega bo‘lgan «Sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni tashkil etish» fanida aks etadi. Fan «Sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni tashkil etish»fani ham xuddi boshqa fanlar kabi bir joyda turmaydi. O‘zining taraqqiyotining har bir bosqichida fan rivojlanish qonuniyatini o‘rganish va korxonaning takomillashtirish shartlari hamda ularning ishini yaxshilash yo‘nalishlarni belgilashga intiladi. «Sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni tashkil etish» fanining ob’yekti bu ishlab chiqarish sanoat korxonasidir. «Korxona» atamasining eng oxirgi ta’rifi «O‘zbekiston Respublikasida korxonalar to‘g‘risida»gi qonunida ifoda etilgan.Unda xususan shunday deyilgan: Korxona o‘z faoliyatini maqsadlarini ro‘yobga chiqarishga ishlab chiqarilayotgan mahsuloti, bajarilayotgan ishlari yoki ko‘rsatayotgan xizmatlariga bo‘lgan ehtiyojlarini qanoatlantirish hamda ana shu asosda mehnat jamoasi a’zolarining iqtisodiy va ijtimoiy manfaatlarining hamda korxona mol-mulki egasining manfaatlarini ta’minlash yo‘li bilan erishadi. Korxona o‘z asosiy faoliyatini o‘zining Ustavida ko‘zda tutilgan maqsadlar va vazifalarga muvofiq ravishda amalga oshiradi. Korxona Ustavi esa respublika qonun va qoidalariga asoslanadi. Download 1,67 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|