Янги китоб

Remontlararo davr – jihozlarning ikki
rejali remonti orasida ish
davomiyligi, u quyidagi formula bilan aniqlanadi:
t = T
d
/ (K
j
+1);

---

191
bu yerda:
t – remontlararo davrning o’rtacha davomiyligi, kun.
Ko’riklararo davr – ikki ko’rik orasidagi davr va u quyidagi formula bilan
aniqlanadi:
t = T
d
/ (K
j
+ K
k
+ 1);
bu yerda:
t – ko’riklararo davrning o’rtacha davomiyligi, kun.
Remont va ko’riklar bilan bog’liq to’xtashlar me’yori har bir mashina uchun
remont brigadasining bir smenalik ishlashi, mashinalarning konstrukstiyasi va
ta’mirlashning murakkabligidan kelib chiqqan holda soatlarda yoki kunlarda
o’rnatiladi.
Remont davridagi alohida remont turlarining mehnat sig’imi quyidagi
formula bilan hisoblanishi mumkin:
R = Kp/ Rp ;
bu yerda:
Kp - bir remont davridagi remontlar soni:
Ushbu formula yordamida bir remont davrida alohida mashina uchun barcha
remont ishlarining mehnat sig’imini aniqlash mumkin:
M
s
= K
k
 M
sk
+ K
j
 M
sj
+ M
s.kap
;
bu yerda:
M
sk
, M
sj
, M
s.kap
– mos holda bitta ko’rikning joriy va kapital
remontning o’rtacha mehnat sig’imi.
Barcha turdagi remont ishlarini bajaruvchi ta’mirlovchi ishchilarning soni
remontlar mehnat sig’imining yig’indisiga, vaqt normasini bajarish darajasiga va
bir ishchining yillik ish vaqti fondiga bog’liq.
Remont ishlarini belgilashda remont normativlari alohida o’rinni egallaydi.
Bu normativlar asosida remont personali soni va remont ishlari qiymati aniqlanadi.
Hamma jihozlar alohida-alohida guruhlarga ajratiladi, bu guruhlar uchun remont
murakkabligi koeffitsientlari o’rnatiladi. Bu koeffitsientlar orqali remont
murakkabligi darajalari aniqlanadi. Remont ishlarining umumiy mehnat sig’imlari
yana quyidagi formula orqali ham aniqlanadi:
M
s.um
= R
 S (K
kur
+ K
j
),
M
s.um
= K
k
M
sk
+ K
j
M
sj
+ M
s.kap
,
bu yerda:
R – remont murakkabligi ko’rsatkichi;
S – guruhdagi jihozlar soni.
Rejali remont ishchilari soni quyidagi formula orqali aniqlanadi:
rt
o
um
s
S
В
M
I
'
.

;
bu yerda:

---

192
M
s.um
– umumiy mehnat sig’imi;
B
o’rt
– bir ishchining o’rtacha yillik ish vaqti.
Remont ishlari hajmi, remont uchun to’xtovlar bosh muxandis va sex
boshliqlari tomonidan bir oy oldin belgilanadi. Bu ishlar uchun kalendar reja
grafiklari tuziladi, bu grafiklarni tuzishda jihozlar alohida-alohida guruhlarga
bo’linib, har bir guruh uchun remont brigadasi tuziladi. Bu brigadalar 2-4
slesarlardan va 2-5 yordamchi ishchilardan tuziladi. Har bir guruh bo’yicha ishlar
tartibi va bajarilishi muddatlari aniqlanadi.
Jihozning remontiga bo’lgan mehnat sarfi remont ishlariga ketgan vaqt
normalari asosida aniqlanadi. Normalar slesarlik-yig’uv operatsiyalari va ularning
guruhlari bo’yicha belgilanadi. Ular ma’lum razryadlarga asosan kishi-soatlarda
ifodalanadi.
Normalar yordamida faqat kapital remont uchun emas, balki joriy remontlar
uchun ketgan mehnat sarflarini hisoblash mumkin. Bunda 2 xil yondashish
mumkin: Birinchi holda alohida mashinalarning kapital remontiga sarflanadigan
mehnat vaqt normalari bo’yicha aniqlanadi. Ko’rik va joriy remont uchun mehnat
sarflari esa har bir mashina uchun alohida hisoblanadi. Ikkinchi holda vaqt
normalari bo’yicha barcha mashinalar uchun remontning murakkablik ko’rsatkichi
belgilanadi va unga asoslanib hamda boshqa normativlardan remont ishlarining
umumiy mehnat sig’imi hisoblanadi. Bu ko’rsatkich remont ishlarining qiymatini
ifodalashda asos bo’lib xizmat qiladi. ROR sistemasi bo’yicha remontni tashkil
etishda maxsus xarajatlar smetasi tuziladi. Barcha xarajatlar joriy remont uchun
sarflar va kapital remont sarflariga bo’linadi. Bunday bo’linish xarajatlarni qoplash
manbaining turli xilligi bilan bog’liq. Joriy remontlar xarajati mahsulot tannarxiga
kiritilsa, kapital remontlar amortizastiya ajratmalari hisobidan qoplanadi.
Xususiy hollarda remont ishlarining qiymati me’yoriy baholar yordamida
aniqlanadi. Me’yoriy hujjatlar umumiy va alohida qiymatli baholashdan iborat.
Umumiy qismida mashina remontining qiymatini hisoblash tartibi, qiymatli
baholashda esa ishning narxi keltiriladi. Pudrat tashkilotlari tomonidan
bajariladigan kapital remont uchun smeta tuziladi.
Uning tarkibiga barcha mashinalar remontining qiymati, asosiy material va
ehtiyot qismlarining narxi, uskunani o’rnatish xarajatlari kiritiladi.
Jihozlar RORini amalga oshirishning aniq shakli alohida korxonalarning
ishlash xususiyatiga bog’liq.
Turli sharoitlarda ishlovchi korxonalar uchun RORni tashkil etishning
xususiyatlari:
1. Mavsumiy korxonalar. Ular yiliga 1-3 oy to’la quvvat bilan ishlaydilar.
Keyin ish hajmi kamayib boradi va asosiy fondlar remontga chiqariladi.

---

193
2. Uzluksiz ishlovchi korxonalar. Joriy remont va ko’riklardan tashqari har oyda
maxsus kunlar belgilanib bular dekada to’xtatishlari deyiladi. Bundan tashqari bu
korxonalar yiliga bir marta asosiy fondlarni remont qilish yoki yangilash maqsadida
to’xtatadilar. Dekada to’xtatishlarning davriyligi va davomiyligi korxonaning
faoliyat yuritish sharoitiga qarab belgilanadi. Odatda ular oyda 2-3 marta o’tkazilib
16-24 soat davom etadi. Navbatdagi dekada to’xtatilishi vaqtida uskunalarning
ROR bo’yicha ishlari bajariladi, ko’rik, joriy yoki kapital remont amalga oshiriladi.
ROR ishlari rejalangan naryad asosida bajarilib, to’xtatilish arafasida remont
brigadasiga beriladi.
Yillik to’xtatish har bir korxona uchun har xil bo’lib, o’rtacha 1 oyni tashkil
etadi.
To’xtatish vaqtida avvalo kapital remont o’tkaziladi, keyin esa grafik
bo’yicha tekshirish va joriy remont bajariladi. Yillik to’xtatishdan 1 oy oldin
bajariladigan ishlarning rejasi tuzilib, unga remont qilinishi kerak bo’lgan barcha
uskunalar kiritiladi va har bir guruh uchun alohida remont brigadasi tuziladi.
Uskunalarning har bir guruhi uchun bajariladigan ishlarning rejasi tuzilib, ularga
ketadigan vaqt ham oldindan rejalashtiriladi. Mehnat sig’imi yuqori bo’lgan
uskunalar birinchi navbatda remont qilinadi, keyin esa boshqalari.
3. Mavsumiy bo’lmagan uzlukli ishlovchi korxonalar. Bu turdagi
korxonalarning xususiyati shundaki, ularda umumiy dam olish kunlari ham bor.
Mana shu kunlarda remont xizmati ko’rsatish imkoniyati bor. Bunda ko’rik va joriy
remont alohida belgilangan kunlarda remont brigadasi tomonidan amalga
oshiriladi. Lekin bu holda ham dekada va yillik to’xtatishlar ko’zda tutiladi. Faqat
remont ishlarining kamayganligi tufayli ularning davriyligi va davomiyligi
avvalgilariga nisbatan kamroq bo’lishi mumkin.
Remont ishlarini rejalashtirish va amalga oshirish.
ROR sistemasining asosiy reja hujjatlaridan bo’lib, texnika bazasi
remontining kalendar grafigi yillik reja hisoblanadi. U yoki barcha uskunalar uchun
umimiy yoki mashina turlarining remonti xususiyatlariga asoslangan holda alohida
guruhlar uchun alohida ishlab chiqiladi. Grafik rejalashtirilgan yilning
boshlanishiga qadar tuzilib, uskunalarning kuzgi tekshirish natijalariga asoslanadi.
Kuzgi texnik tekshirish asosida avval joriy yil uchun ROR grafigi
belgilanadi, keyin yangi reja yili uchun xuddi shunday grafik tuziladi. Yangi
grafikni tuzish uchun quyidagilar kerak: ko’rik va joriy remontlarning me’yorlari,
oxirgi remont xizmati ko’rsatilgan vaqti, dekada to’xtatilishining davriyligi va

---

194
davomiyligi, yillik to’xtatilish davomiyligi va taxminiy o’tkazilish muddati.
Remont davrlari oldindan belgilanadi, ya’ni ularning tartib raqamlari ko’rsatiladi.
Nazorat savollari:
1.Remont xo’jaligini tashkil qilish qanday ishlarni bajarishni o’z ichiga
oladi?
2.Iqtisodiy, texnik, tashkiliy bloklarning remont xo’jaligiga qanday aloqasi
bor?
3.Rejali-ogohlantirish remont sistemasi deganda nimani tushunasiz?
4.Remont davri va remont davri strukturasi nimalarni bildiradi?
5.Remont xo’jaligini takomillashtirish va uning samaradorligini oshirish
asosiy y